आता स्वतःच करा माती परीक्षण !

कानपूर येथील भारतीय तंत्रज्ञान संस्थेने (आयआयटी) माती परीक्षण वेगाने व अचूक करण्यासाठी पोर्टेबल किट विकसित केले आहे. पाच ग्रॅम मातीचा नमुना घेऊन मोबाईलच्या मदतीने फक्त ९० सेकंदांमध्ये मातीचे आरोग्य जाणून घेता येईल.   सध्या माती परीक्षणासाठी मातीचा साधारणपणे १ किलो नमुना शहर किंवा जवळपासच्या गावामध्ये असलेल्या प्रयोगशाळेमध्ये नेऊन द्यावा लागतो. त्यात अपेक्षित घटकानुसार त्याचे निष्कर्ष मिळण्यासाठी दोन ते सात दिवस लागू शकतात. यामध्ये शेतकऱ्यांना वाहतुकीचा त्रास, वेळ आणि पैसा खर्च होतो. या त्रासामुळे बहुसंख्य शेतकरी माती परीक्षणापासून करण्यापासून वंचित राहतात. शेतकऱ्यांची ही समस्या दूर करण्यासाठी आयआयटी कानपूर येथील संस्थेच्या रसायन अभियांत्रिकी विभागातील प्रो. जयंत कुमार सिंग, पल्लव प्रिन्स, अशर अहमद, यशस्वी खेमानी आणि महम्मद आमीर खान यांनी हे उपकरण बनवले आहे. हे उपकरण ‘नीअर इन्फ्रारेड स्पेक्ट्रोमेट्री’ तंत्रज्ञानावर आधारित आहे. याचे एक किट तयार केले असून, परीक्षणाचा निष्कर्ष त्वरित मोबाईलवर प्राप्त होण्यासाठी ‘भू परीक्षक’ हे मोबाईल ॲप तयार केले. (गुगल प्ले स्टोअरवर उपलब्ध.) या तंत्रज्ञानाचे हस्तांतर संस्थेने ॲग्रोएनएक्सटी सर्व्हिसेस या कंपनीला केले असून, लवकरच बाजारात उपलब्ध होईल.  असे होते परीक्षण

तंत्रज्ञानाची वैशिष्ट्ये

शेतकऱ्यांना अनेक समस्यांचा सामना करावा लागतो. त्यात पीक उत्पादनातील अत्यंत महत्त्वाची बाब असलेल्या माती परीक्षणाची सोयही जवळ उपलब्ध असेलच असे नाही. संस्थेतील शास्त्रज्ञ आणि विद्यार्थ्यांनी विकसित केलेल्या या उपकरणामुळे माती परीक्षण आपल्या गावात, शेतात, कुठेही व वेगाने करणे शक्य होणार आहे. यामुळे शेतकऱ्यांचे कष्ट, वेळ, पैसा या वाचण्यास मदत होईल. सर्वांत महत्त्वाचे म्हणजे माती परीक्षण करण्याचे प्रमाण वाढून, उत्पादन वाढीला चालना मिळू शकते. - अभय करंदीकर, संचालक, आयआयटी, कानपूर