जिरायती शेतीमध्ये आंतरपीक पद्धतीने लागवड फायदेशीर ठरते. मुख्य आणि आंतरपिकांची वाढीची पद्धत भिन्न असावी. मुख्य आणि आंतरपिकांच्या पक्वतेच्या कालावधीत योग्य फरक असावा. मुख्य व आंतरपीक एकमेेकास स्पर्धक नसून, पूरक असावेत. जिरायती शेतीमध्ये हमखास उत्पादनाच्या दृष्टीने योग्य पिके आणि पीक पद्धतीचे नियोजन करावे. शिफारशीत जातींची निवड करावी. परिस्थितीनुरूप उत्पादन तंत्रज्ञान आणि कमी खर्चाच्या उपायांचा उपयोग करावा. पीक पद्धतीचे नियोजन करताना गरजेप्रमाणे पर्यायी पिकांचा समावेश करावा. जिरायती शेतीमध्ये प्रामुख्याने एक पीक पद्धती, आंतरपीक पद्धती व दुबार पीक पद्धतींचा अवलंब केला जातो. जमीन, हवा, पाणी व अन्नद्रव्य या नैसर्गिक घटकांचा समतोल आणि परिणामकारकरित्या उपयोग होण्यासाठी मुख्य आणि आंतरपिकांची योग्य निवड करावी.
आंतरपिकाची निवड : मुख्य आणि आंतरपिकांची वाढीची पद्धत भिन्न असावी. मुख्य व आंतरपिकांची मुळांची व्यवस्था शक्यतो भिन्न असावी (सोटमूळ व तंतुमय). मुख्य आणि आंतरपिकांच्या पक्वतेच्या कालावधीत योग्य फरक असावा. मुख्य व आंतरपीक एकमेकास स्पर्धक नसून, पूरक असावेत. आंतरपिके ही प्रामुख्याने कडधान्य वर्गातील असावीत.
पीक लागवडीचे नियोजन : ज्वारी अाणि तूर :
बाजरी अाणि तूर :
कापूस अाणि तूर :
सोयाबीन अाणि तूर :
कापूस आणि सोयाबीन/उडीद/मूग :
एरंडी अाणि सोयाबीन :
पर्जन्यमानानुसार शिफारस केलेल्या महत्त्वाच्या आंतरपीक पद्धती :
| अ.क्र. | आंतरपीक पद्धती | ओळीचे प्रमाण | जमिनीचा प्रकार |
| अ. | हमखास पावसाचा प्रदेश | - | - |
| १. | कापूस अाणि सोयाबीन | १:१ | मध्यम ते भारी |
| २. | तूर अाणि सोयाबीन | २:४ | मध्यम |
| ३. | ज्वारी अाणि तूर | ३:३ अथवा ४:२ | मध्यम ते भारी |
| ब. | कमी पावसाचा प्रदेश | - | - |
| १. | ज्वारी अाणि तूर | ३:३ अथवा ४:२ | मध्यम ते भारी |
| २. | बाजरी अाणि तूर | २:१ अथवा ३:३ | मध्यम |
| ३. | तूर अाणि मूग | १:२, २:४ | मध्यम |
| ४. | तूर अाणि तीळ | १:२ | मध्यम |
| ५. | तूर अाणि सोयाबीन | १:२, २:४ | मध्यम |
पेरणीयोग्य पावसाच्या आगमनानुसार पीकपद्धतीचे नियोजन.
| अ.क्र. | पेरणीची वेळ | शिफारस केलेली पीकपद्धती |
| १. | ३० जून | कापूस अाणि सोयाबीन, सोयाबीन अाणि तूर, ज्वारी अाणि तूर, एरंडी अाणि सोयाबीन, ज्वारी/बाजरी अाणि सोयाबीन (आंतरपीक पद्धती), मूग/उडीद |
| २. | १५ जुलै | कापूस अाणि सोयाबीन, सोयाबीन अाणि तूर, एरंडी अाणि सोयाबीन, ज्वारी/बाजरी अाणि सोयाबीन (आंतरपीक पद्धती) |
| ३. | ३० जुलै | सोयाबीन अाणि तूर, बाजरी अाणि तूर, एरंडी अाणि सोयाबीन |
| ४. | १५ ऑगस्ट | एरंडी अाणि सोयाबीन, सोयाबीन अाणि तूर, बाजरी अाणि तूर |
टीप : जमिनीतील ओलाव्याच्या उपलब्धतेनुसार पेरणीच्या तारखांमध्ये ५ ते ७ दिवसांचा कालावधी मागे पुढे करता येतो. वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठाने जिरायती विभागासाठी मुख्य आणि आंतरपिकासाठी शिफारस केलेल्या जाती
| अ.क्र. | पीक | संकरित / सुधारित वाण |
| १. | ज्वारी | सीएसएच-९, सीएसएच-१४, सीएसएच-१८, पीव्हीके - ४००, पीव्हीके- ८०१, पीव्हीके - ८०९ |
| २. | बाजरी | बीके-५६०, डब्ल्यूसीसी-७५, एआयएमपी-९२९०१, पीपीसी - ६ |
| ३. | कापूस (अमेरिकन/ देशीवाण) | पीएचएच-३१६, एनएच-६१५,एनएच-६३५, एन.एच.-५४५, एन.एच.-४५२, पीएच-३४८, पी.ए. -२५५ |
| ४. | सोयाबीन | एमएयूएस-७१, ८१, १५८, १६२ |
| ५. | तूर | बीएसएमआर-७३६, बीएसएमआर-८५३, बीडीएन -७०८, बीडीएन -७११, बीडीएन-७१६ |
| ६. | उडीद | टीएयू-१,२, बीडीयू-१ टीपीयू-४ |
| ७. | मूग | मूग कोपरगाव, बीपीएमआर-१४५, बी.एम. २००२-१ |
| ८. | एरंडी | ज्योती, डीसीएच-११७, व्हीआय - २, अरुणा. |
संपर्क : डॉ. भगवान आसेवार, ९४२००३७३५९ (अखिल भारतीय समन्वयित कोरडवाहू शेती संशोधन केंद्र, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.