आवळा प्रक्रियेसाठी हस्तचलीत यंत्र

हस्तचलीत यंत्राच्या साहाय्याने मध्यम आकाराच्या आवळ्यातील बिया सहज निघतात.यंत्र स्टेनलेस स्टीलचे असल्यामुळे स्वच्छ करण्यास सोपे, गंजत नाही.यंत्र हस्तचलीत असल्यामुळे विजेची आवश्यकता नाही. सामुदायिक विज्ञान महाविद्यालयातील अखिल भारतीय समन्वित संशोधन प्रकल्पामध्ये(गृहविज्ञान) कौटुंबिक साधनसंपत्ती व्यवस्थापन विभागात महिलांचे काबाडकष्ट कमी करण्यासाठी तंत्रज्ञान विकसित करण्यावर भर दिला जातो. यामध्ये शेतीच्या बरोबरीने शेतीपूरक व्यवसाय ज्यामध्ये महिलांचा सहभाग अधिक प्रमाणात आहे, याचा अभ्यास केला गेला. यामध्ये पिठाची गिरणी, पापड व शेवया उद्योग, दुग्ध व्यवसाय तसेच आवळा प्रक्रिया उद्योग यांचा समावेश होतो. आवळा प्रक्रिया उद्योग  महिला घरगुती स्तरावर आवळा प्रक्रिया उद्योग करताना आवळा कँडी, सरबत, सुपारी, जाम, मुरांबा व लोणचे निर्मिती करतात. आवळा मुरांबा करतेवेळी बिया सकट आवळा वापरला जातो. आवळा कँडी, सरबत, सुपारी, जाम, लोणचे हे पदार्थ तयार करताना आवळ्यातील बिया काढून टाकाव्या लागतात. त्यावेळी आवळ्यातील बिया काढून गर वेगळा करताना महिलांचा बराच वेळ जातो. जेव्हा मोठ्या प्रमाणावर हे काम करायचे असते, त्यासाठी मोठ्या यंत्रणा बाजारात उपलब्ध आहेत. परंतु जेव्हा घरगुती स्तरावर हा व्यवसाय महिला करतात, तेव्हा या कामासाठी विळी किंवा चाकूचा वापर करतात. पारंपरिक पद्धतीने आवळ्यातील बिया वेगळ्या काढण्याच्या कामात महिलांचा बराच वेळ जातो. एक किलो आवळ्यातील बिया आणि गर वेगळा करण्यासाठी एका महिलेचे १८ ते २० मिनिटे खर्च होतात. हे काम जलद गतीने होण्यासाठी अखिल भारतीय समन्वित संशोधन प्रकल्प (गृहविज्ञान) आणि पंजाब कृषी विद्यापीठ, लुधियाना यांनी आवळ्यातील बिया काढण्याचे यंत्र विकसित केले आहे. या यंत्राच्या अभ्यासादरम्यान असे लक्षात आले की, या यंत्राच्या वापरामुळे एक किलो आवळ्यातील बिया काढण्यासाठी फक्त ५ते ६ मिनिटे लागतात. त्यामुळे काम अतिशय जलद गतीने होते. यंत्राच्या वापराचे फायदे 

- डॉ.जयश्री रोडगे, ९५९४००५८४० (कौटुंबिक साधनसंपत्ती व्यवस्थापन, गृह विज्ञान महाविद्यालय, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ,परभणी)