हस्त बहराची फुले ऑक्टोबर-नोव्हेंबर महिन्यात आणि फळे एप्रिल-मे मध्ये काढणीस येतात. बाजारात या बहाराच्या फळांना मोठी मागणी असते. त्यामुळे चांगला दर मिळतो. त्यामुळे योग्य पद्धतीने नियोजन करणे गरजेचे आहे. कागदी लिंबाच्या झाडाला वर्षभर पालवी व फुले येण्याची प्रक्रिया सुरू असते. मात्र, उन्हाळ्यात उपलब्ध होणाऱ्या लिंबाला अधिक भाव मिळतो. त्यामुळे या काळात लिंबू फळे येण्यासाठी हस्त बहाराचे योग्य पद्धतीने नियोजन करणे आवश्‍यक आहे. लिंबूवर्गीय झाडांना बहर येण्याकरिता झाडाची वाढ करणाऱ्या अन्नद्रव्यांचा संचय होणे गरजेचे आहे. अन्नद्रव्यांचा संचय झाडांच्या फांद्यामध्ये झाल्यानंतर पोषक हवामान मिळताच बहराची फुले नवतीसोबत दिसू लागतात. कागदी लिंबातील बहर आंबिया बहर फुलधारणा जानेवारी ते फेब्रुवारी दरम्यान होऊन फळांचे उत्पादन जून ते ऑगस्ट या महिन्यात मिळते. उत्पादन भरपूर प्रमाणात मिळते. परंतु या काळात बाजारात फळांना फार कमी दर असतो. मृग बहर फुलधारणा जून-जुलै महिन्यात होऊन फळांचे उत्पादन नोव्हेंबर-डिसेंबरमध्ये मिळते. फळांवर चकाकी आणि प्रत ही उत्तम असते. मात्र, या फळांनादेखील बाजारात कमी दर मिळतो. हस्त बहर
कागदी लिंबामध्ये येणारे बहर
| बहर | फुले येण्याची वेळ | फळे उपलब्ध होण्याची वेळ | बाजारभाव |
| आंबिया | जानेवारी-फेब्रुवारी- | जून-जुलै | मागणी कमी असल्याने भाव कमी |
| मृग | जून-जुलै | नोव्हेंबर-डिसेंबर | मागणी व भाव बऱ्यापैकी |
| हस्त | ऑक्टोबर-नोव्हेंबर | एप्रिल-मे | जास्त. |
हस्त बहर घेण्याकरिता उपाययोजना
अशा प्रकारे नियोजन केल्यास नोव्हेंबरमध्ये फुले येऊन एप्रिल-मे महिन्यात फळे तोडणीस येतात. एका झाडापासून साधारणपणे १००० ते २०००० फळांचे उत्पादन मिळते. कागदी लिंबाच्या हस्त बहराकरिता खतांचे नियोजन करताना शिफारसीत खतांच्या मात्रेच्या ८० टक्के खते (नत्र, स्फुरद, पालाश अनुक्रमे ४८०:२४०:२४० ग्रॅम) सोबत बाष्पोपर्णोत्सर्जनाच्या ९० टक्के पाणी (दररोज) ठिबक सिंचनाद्वारे दिल्यास भरीव वाढ होते. तसेच पाण्याची व खतांची बचत होते. सूक्ष्म अन्नद्रव्य व्यवस्थापन
रोग व्यवस्थापन खैऱ्या रोग
उपाययोजना झाडांवरील रोगट व वाळलेल्या फांद्या (सल) पावसाळ्यापूर्वी काढून जाळाव्यात. स्ट्रेप्टोमायसीन* (१०० पीपीएम) १ ग्रॅम + कॉपर ऑक्‍सिक्‍लोराईड (०.३ टक्के) ३० ग्रॅम प्रति १० लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. हे द्रावणाच्या जुलै, ऑगस्ट व सप्टेंबर महिन्यामध्ये एका महिन्याच्या अंतराने तीन फवारण्या कराव्यात. चौथी फवारणी फेब्रुवारी महिन्यात करावी. पाय कूज आणि मूळकूज
उपाययोजना
कीड व्यवस्थापन : (फवारणी ःप्रतिलिटर पाणी) पाने पोखरणारी अळी अळी कोवळी पाने पोखरून आतील हरितद्रव्य खाते. त्यामुळे प्रादुर्भावित पानांवर पांढरे चकाकणारे नागमोडी आकाराचे मार्ग दिसतात. नियंत्रण निंबोळी तेल १ मिलि + स्टिकर १ ग्रॅम. पाने खाणारी अळी
नियंत्रण क्विनॉलफॉस (२५ ईसी) २ मिलि (टीप ः ॲग्रेस्को शिफारशी आहेत.) - डॉ. सुरेंद्र पाटील, ९८८१७३५३५३ (प्राध्यापक, उद्यानविद्या विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.