प्रतिजैविकांचा योग्य वापर महत्त्वाचा...

प्रतिजैविकांच्या अनावश्‍यक वापरामुळे सूक्ष्मजीवांमध्ये प्रतिकारशक्ती निर्माण होऊन ते स्वतःमध्ये बदल करतात. त्यांची नवीन पिढी प्रतिजैविकांना दाद देत नाहीत, यालाच वैज्ञानिक भाषेमध्ये ‘प्रतिजैविकांचा प्रतिरोध’ म्हणतात. हे टाळण्यासाठी प्रतिजैविकांचा वापर करताना योग्य काळजी घेणे गरजेचे आहे. जिवाणू, बुरशी आणि प्रोटोझोआसारख्या सूक्ष्मजीवांपासून होणाऱ्या आजारांवर उपचार करण्यासाठी प्रतिजैविकांचा वापर केला जातो. प्रतिजैविकांचा शोध ही एक जागतिक क्रांती आहे. सर्वांत प्रथम पेनिसिलीन प्रतिजैविकाचा शोध लुईस पाश्‍चर या शास्त्रज्ञाने लावला. त्यामुळे सूक्ष्मजीवांपासून होणाऱ्या आजारांवर उपचार करणे सोयीचे झाले. मनुष्य आणि प्राण्यांमध्ये होणाऱ्या आजारांवर उपचार करणे शक्य झाले. अलीकडच्या काळात प्रतिजैविकांच्या अनावश्‍यक वापर वाढला आहे. त्यामुळे प्रतिजैविकांच्या विरोधात सूक्ष्मजंतूंमध्ये प्रतिकारशक्ती निर्माण झाली तसेच प्रतिजैविकांची परिणामकारकता ढासळली. प्रतिजैविकांच्या अनावश्‍यक वापरामुळे जंतूंमध्ये प्रतिकारशक्ती निर्माण होऊन ते स्वतःमध्ये बदल करतात. त्यांची पुढील पिढी प्रतिजैविकांना दाद देत नाहीत, यालाच वैज्ञानिक भाषेमध्ये ‘प्रतिजैविकांचा प्रतिरोध’ (अँटिबायोटिक्स रेझिस्टन्स) असे म्हणतात. हे टाळण्यासाठी प्रतिजैविके वापरताना काळजी घेणे गरजेचे आहे. जागतिक आरोग्य संघटनेच्या अनुमानानुसार, प्रतिजैविकांच्या अयोग्य वापरावर वेळेवर निर्बंध न घातल्यास पुढील काळात जिवाणूंच्या संसर्गाने रोग्यांची संख्या वाढण्याची शक्यता आहे. त्यामुळे प्रतिजैविके तज्ज्ञांच्या सल्लानेच घ्यावीत. प्रतिजैविके वापराच्या अयोग्य पद्धती  मानवामध्ये वापर 

जनावरांमध्ये वापर 

उपाययोजना

संपर्क : डॉ. आकाश राऊत, ९८२२९६२२५० डॉ. प्रतीक जाधव, ९८९०९९७७९५ (पीएच. डी. स्कॉलर, पंडित दीनदयाल उपाध्याय पशुचिकित्सा विज्ञान विश्‍वविद्यालय एवं गो-संशोधन संस्था (दुवासु), मथुरा. डॉ. खोसे हे परभणी येथील पशुवैद्यकीय महाविद्यालयात कार्यरत आहेत.)