खरबूज पिकात मिळवली बोरीबेलने ओळख

पुणे जिल्ह्यात दौंड तालुक्यातील बोरीबेल गाव खरबूज पिकासाठी प्रसिद्ध झाले आहे. परिसरातील जिल्ह्यांसह मुंबई, दिल्ली बाजारपेठेपर्यंत इथले खरबूज पोचले आहे. शेतकऱ्यांनी प्रयत्न व अभ्यासपूर्वक तसेच तंत्रज्ञानाचा आधार घेत हे पीक यशस्वी करीत आपले व पर्यायाने गावचे अर्थकारण उंचावण्यात यश मिळवले आहे. पुणे जिल्ह्यात दौंड तालुक्यातील बोरीबेल हे पुणे- सोलापूर महामार्गावर रावगावपासून सात किलोमीटरवर वसलेले गाव आहे. सुमारे साडेचार हजार लोकसंख्येच्या या गावात पंधरा वर्षांपूर्वी ज्वारी, बाजरी अशी पारंपरिक पिके घेतली जायची. बदलती शेती, पीकवाण, तंत्रज्ञान व बाजारपेठा या बाबी अभ्यासून गावातील शेतकरीही सुधारणा करण्याकडे वळले. खरबुजाकडे वाटचाल गावातील गोरख रसाळ हे प्रगतशील शेतकरी आहेत. सन २००५ नंतर मल्चिंग पेपरच्या आधारे त्यांनी खरबुजाचा प्रयोग सुरू केला. गावातील तरुणांनीही अभ्यासातून टोमॅटो, ढोबळी मिरची, दोडके, कारली, पपई अशा पिकांकडे मोर्चा वळवला. त्यात त्यांचा जम बसू लागला. रसाळ यांनी अन्य शेतकऱ्यांना खरबुजाविषयी मार्गदर्शन करण्यास सुरुवात केली. त्याचे अर्थकारण समजून घेऊन शेतकरी त्याकडे वळू लागले. तंत्र आत्मसात होऊ लागले. गावचे अर्थकारण बदलू लागले. आजमितीला दीडशे एकरांहून अधिक क्षेत्रापर्यत खरबूज लागवडीचा पल्ला गावाने गाठला असावा. तरुणांनी पेलली तंत्रज्ञानाधारित शेती

दर व बाजारपेठा

उलाढाल गावात दरवर्षी खरबूज शेतीतून किमान दोन कोटी रुपयांच्या पुढे उलाढाल होत असावी. टोमॅटो व ढोबळी या दोन पिकांची त्यात भर घातल्यास ती काही कोटींनी वाढते. विशेष म्हणजे युवा, उच्चशिक्षित व अल्पभूधारक वर्गातील शेतकऱ्यांचे हे यश म्हणावे लागेल. सुधारित शेतीमुळे नवी घरे. ट्रॅक्टर, अवजारे खरेदी करणे शक्य झाले आहे. यांत्रिकीकरणाचा वापर वाढला आहे. दहा ते १२ विहीरी व बोअरवेल्स आहेत. खडकवासला धरण साखळीतून वर्षाला ३ ते ४ वेळा पाणी कॅनॉलद्वारे मिळते. तुषार व ठिबक सिंचनाचा वापर होतो. यंदा वातावरणातील बदलामुळे खरबुजावर विषाणूजन्य रोगाचा प्रादुर्भाव वाढल्याने काही प्रमाणात नुकसान झाले. काही शेतकरी रासायनिक अवशेषषमुक्त शेतीकडे वळू लागले आहेत. प्रतिक्रिया गावात बागायती शेती मोठ्या प्रमाणात आहे. नवे तंत्रज्ञान व पूरक बाबींसाठी शेतकऱ्यांना ग्रामपंचायत पातळीवर शक्य होईल तेवढी मदत केली जाते. शेतकऱ्यांच्या उत्पन्नात वाढ होण्यास त्यातून मदत होते. - नंदकिशोर पाचपुते, सरपंच, बोरीबेल मी अनेक वर्षांपासून खरबूज शेती करतो. टप्प्याटप्प्याने सुधारणा करीत गेलो. ठिबक, तुषार सिंचन, पॉली मल्चिंग यांचा वापर सुरू केला. अलीकडे जिवाणू स्लरीचा वापर करून सेंद्रिय शेतीकडे वळत आहे . - गोरख रसाळ, ९७६३६३६०६८ प्रगतिशील शेतकरी मी २००८ पासून चार ते पाच एकरांत खरबूज, केळी अशी पिके घेत आहे. त्यातून आर्थिक सक्षमता मिळवली आहे. - बाळकृष्ण पाचपुते, ९९२२२८९२३१