सुयोग्य व्यवस्थापनाचा आले शेतीतील आदर्श

मौजे शेलगाव (खुर्द) (ता. फुलंब्री, जि. औरंगाबाद) येथील बालाजी दामोदर तुपे हे जिल्हा परिषदेच्या शाळेत शिक्षकी पेशा सांभाळून दहा वर्षांपासून शेती करीत आहेत. त्यांची नऊ एकर शेती असून, आठ एकर करारतत्त्वाने कसण्यास घेतली आहे. आले हे त्यांचे मुख्य पीक असून, सुनियोजन व व्यवस्थापनातून अनेक वर्षांच्या अनुभवातून त्यांनी या पिकात हातखंडा तयार केला आहे. जमीन सुपीकतेवर दिला भर तुपे यांची जमीन हलकी, खडकाळ आहे. प्रयत्न करून त्यांना गादीवाफे तयार करावे लागतात. रासायनिक अधिक सेंद्रिय अशा एकात्मिक पद्धतीवर त्यांनी विशेष भर दिला आहे. त्यातून आपली जमीन बलवान केली आहे. अशा सुपीक जमिनीत पीक उत्पादन चांगले येते याचा अनुभव ते घेत आहेत. दरवर्षी सुमारे तीन ते चार एकर आले असते. माहीम व गोद्रा हे वाण असतात. सिंचन शाश्‍वतता

आले शेतीतील ठळक बाबी

उत्पादन पूर्वी एकरी ७० ते ८० क्विंटलच्या दरम्यान उत्पादन व्हायचे. आता दरवर्षी एकरी १०० ते ११० क्विंटलच्या आसपास उत्पादन मिळते. गेल्या वर्षी तीन एकर आले घेतले होते. सुमारे २२ गुंठे खोडवा ठेवला. एकरी एकूण १५७ क्विंटलच्या पुढे उत्पादन मिळाले. सुमारे ४० क्विंटल बियाणे म्हणून ठेवले. गुणवत्ता चांगली असल्याने चार हजार रुपये प्रति क्विंटलप्रमाणे दीडशे क्विंटल बियाणे शेतकरी घेऊन गेले. उर्वरित आल्याची तीन हजार ते साडेतीन हजार रुपये प्रति क्विंटलप्रमाणे स्थानिक व्यापाऱ्यांना विक्री केली. शेतकऱ्यांना मार्गदर्शन औरंगाबाद जिल्ह्यात अनेक वर्षांपासून मोठ्या प्रमाणात आले घेतले जाते. अनेक शेतकरी या पिकात ‘मास्टर’ झाले आहेत. परंतु काही जणांकडे कंदकुजीची समस्या आहे. वारंवार आले घेतल्याने तसेच सेंद्रिय घटकांचा कमी वापर यामुळे कंदसड वाढत आहे. तुपे यांनी या समस्येवर मात करण्याचा प्रयत्न केला आहे. अनेक शेतकरी त्यांच्या शेताला भेट देऊन त्यांचे अनुभव व मार्गदर्शन घेत आहेत. ‘ॲग्रोवन’मधील यशकथाकारांच्या शेतांना भेटी बालाजी तुपे ‘ॲग्रोवन’चे जुने वाचक आहेत. त्यांचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांना आवडलेल्या लेखांचे कात्रण काढून ते रजिस्टरमध्ये चिकटवून ठेवतात. त्याचा वापर अभ्यासासाठी करतात. यशकथांनी मोठी प्रेरणा दिल्याचे ते सांगतात. त्यातूनच सेंद्रिय घटकांच्या वापराला दिशा मिळाली. यशकथा प्रसिद्ध झालेल्या ३० ते ४० शेतकऱ्यांच्या शेतांना भेटी दिल्याचे तुपे यांनी सांगितले. शेतीच्या नोंदी ठेवल्या

संपर्क ः बालाजी तुपे, ९४२३१८८५७२, ७९७२५७३७९० (लेखक औरंगाबाद येथे जिल्हा अधीक्षक कृषी अधिकारी आहेत.)