मोसंबी बागेसाठी उन्हाळ्यातील व्यवस्थापन

फळझाडाला पाणीपुरवण्यासाठी मडका सिंचन पद्धतीचा वापर करता येतो. मडक्याच्या सच्छिद्र रचनेमुळे पाणी पाझरत राहते. त्यातील पाणी हळूहळू पसरून जमिनीत ओलावा तयार होतो. त्यामुळे झाडाच्या मुळांना सातत्याने आवश्यकतेप्रमाणे पाण्याचा पुरवठा संथ गतीने होत राहतो. मडके रिकामे झाल्यानंतर पुन्हा भरावे. सध्या उन्हाळ्याचे दिवस असून, मोसंबी लागवड पट्ट्यामध्ये पाण्याची टंचाई तीव्रतेने भासत असते. ज्या प्रदेशामध्ये पाण्याची कमतरता भासत असते, त्या ठिकाणी रब्बी हंगामापासूनच पाण्याच्या नियोजनाला महत्त्व द्यावे लागते. आपल्याकडे उपलब्ध असलेल्या पाण्याचा कार्यक्षम वापर करण्यासाठी योग्य त्या पद्धतींचा अवलंब करावा. अल्प मुदतीकरिता करावयाच्या उपाययोजना आच्छादनाचा वापर  जमिनीतील पाणी बाष्पीभवनाद्वारे, तर झाडातील पाणी पानातून होणाऱ्या उत्सर्जन प्रक्रियेमुळे झपाट्याने कमी होते. जमिनीतील ओलावा टिकवून धरण्यासाठी आच्छादनाचा फायदा होतो.

मडका सिंचन  फळझाडाला पाणीपुरवण्यासाठी मडका सिंचन पद्धतीचा वापर करता येतो. ही पद्धत तुलनेने कमी खर्चिक असून, पाण्याचा कार्यक्षम वापर करणारी आहे. कमी वयाच्या फळझाडासाठी ५ ते ६ लिटर क्षमतेचे, तर मोठ्या झाडासाठी १५ लिटर क्षमतेचे मडके निवडावे. त्याच्या तळाशी लहानसे छिद्र पाडून त्यात कापडाची वात बसवून घ्यावी. मडक्याचे तोंड जमिनीच्या वर राहील, अशा प्रकारे मडके झाडाच्या बुंध्याजवळ जमिनीत पुरावे. ते पाण्याने भरून मडक्याच्या तोंडावर झाकण ठेवावे. मडक्याच्या सच्छिद्र रचनेमुळे ते पाझरत राहते. त्यातील पाणी हळूहळू पसरून जमिनीत ओलावा तयार होतो. त्यामुळे झाडाच्या मुळांना सातत्याने आवश्यकतेप्रमाणे पाण्याचा पुरवठा संथ गतीने होत राहतो. मडके रिकामे झाल्यानंतर पुन्हा भरावे. काळजी

अतिउष्णतेपासून खोडाचा बचाव करण्यासाठी  उन्हाळ्यात व पाण्याचे दुर्भीक्ष असलेल्या काळात मोसंबी खोडास बोर्डो पेस्ट लावणे फायद्याचे ठरू शकते. यासाठी फळझाडाच्या खोडास बोर्डो पेस्टचा (१ किलो मोरचूद, १ किलो कळीचा चुना, १० लिटर पाणी) लेप द्यावा. त्यामुळे खोडाचा उष्णतेपासून बचाव होईल. व्यवस्थापन 

दीर्घ मुदतीच्या उपाययोजना  ठिबक सिंचनाचा वापर  उपलब्ध पाण्याचा काटकसरीने वापर करण्यासाठी ठिबक सिंचन उपयोगी ठरते. ठिबकद्वारे विद्राव्य खते आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्येही देता येतात. काळजी

फळगळची समस्या  या वर्षीच्या हंगामात आंबे बहर चांगल्यापैकी आहे. मात्र हवामानामुळे दोन तीन वेळा बहर आलेला आहे. तापमानातील चढउतार होत असल्यामुळे गळही जास्त होताना दिसते. यासाठी पाणी योग्य प्रमाणात व वेळेवर देणे महत्त्वाचे आहे.

या किडीच्या नियंत्रणासाठी फवारणी प्रति लिटर पाणी पहिली फवारणी :  डायमिथोएट २ मि.लि. किंवा क्विनॉलफॉस १ मि.लि. त्यानंतर १२ ते १५ दिवसांनी दुसरी फवारणी :   इमिडाक्लोप्रिड ०.५ मि.लि. किंवा थायामेथोक्झाम ०.३ ग्रॅम.

सध्या परिसरातील मोसंबी बागांमध्ये फळगळ होताना दिसते. त्यामागील कारणे साधारणपणे पुढील प्रमाणे

ही फळगळ रोखण्यासाठी हे महत्त्वाचे 

गळ थांबवण्यासाठी

- डॉ. एम. बी. पाटील, ७५८८५९८२४२ (फळ संशोधन केंद्र, हिमायत बाग, औरंगाबाद)