बऱ्याच शेतकऱ्यांकडे जमिनीची आरोग्यपत्रिका उपलब्ध आहे. आरोग्यपत्रिकेमुळे जमिनीतील अन्नद्रव्यांची उपलब्धता लक्षात येते. या आरोग्यपत्रिकेचा अर्थ समजून घेऊन जमिनीतील अन्नद्रव्य संतुलन आणि सुपीकता जपणे आवश्यक आहे. पिकांना जमिनीच्या माध्यमातून पाणी व अन्नद्रव्यांचा पुरवठा होतो. अन्नद्रव्यांचा पुरवठा कमी प्रमाणात झाल्यास पिकांच्या वाढीवर परिणाम होतो. पीक उत्पादनामध्ये एखाद्या अन्नद्रव्याचा जरुरीपेक्षा जास्त वापर केल्यास जमिनीमध्ये उपलब्ध असणाऱ्या अन्नद्रव्यांचा समतोल बिघडतो. त्यामुळे काही अन्नद्रव्य पिकांकडून जास्त प्रमाणात शोषून घेतली जातात, इतर आवश्यक अन्नद्रव्ये पिकांना उपलब्ध होत नाहीत किंवा असे अन्नद्रव्य जमिनीत असून देखील पिके त्यांचे शोषण करू शकत नाहीत. उदा. कॅल्शियम या अन्नघटकाचे प्रमाण खूप जास्त झाल्यास स्फुरद व बोरॉनची उपलब्धता कमी होते.
जमिनीचा सामू :
जमिनीच्या आरोग्यपत्रिकेसाठी आवश्यक शेतजमिनीचा तपशील
१) शेतकऱ्याचे नाव व पत्ता | ५) जमिनीचा प्रकार |
२) शेतजमिनीचा सर्व्हे / गट नं. / शेताचे नाव | ६) मागील हंगामातील वापरलेल्या खतांची नावे व प्रमाण |
३) नमुना घेतल्याची तारीख | ७) सिंचनाचा प्रकार |
४) पूर्वी असलेले पीक | ८) पुढे घ्यावयाचे पीक |
जमिनीच्या आरोग्यपत्रिकेचा नमुना
गुणधर्म | योग्य प्रमाण | शेरा |
जमिनीचा सामू (पीएच) | ६.५ ते ७.५ | ७.९ |
क्षारता (विद्युत वाहकता) | १ डीएसएमपेक्षा कमी | ०.५ |
सेंद्रीय कर्ब | ०.५ ते ०.७५ टक्के | ०.४ |
मुक्त चुनखडी | ५ टक्केपेक्षा कमी | ८.० |
उपलब्ध नत्र | २८१ ते ४२० कि./हेक्टर | ११४.०० |
उपलब्ध स्फुरद | १५ ते २१ कि/हेक्टर | १३.५२ |
उपलब्ध पालाश | १८१ ते २४० कि./हेक्टर | ५१६.०० |
उपलब्ध गंधक | १० पीपीएम पेक्षा जास्त | ८.७२ |
डीटीपीए लोह | ४.५ पीपीएम पेक्षा जास्त | १३.१७ |
डीटीपीए जस्त | ०.६ पीपीएम पेक्षा जास्त | ०.५३ |
डीटीपीए तांबे | ०.२ पीपीएम पेक्षा जास्त | ३.९ |
डीटीपीए मंगल | २ पीपीएम पेक्षा जास्त | ११.३४ |
उपलब्ध बोरॉन | ०.५ पीपीएम पेक्षा जास्त | ०.३५ |
आरोग्यपत्रिकेचे वाचन
आरोग्यपत्रिकेनुसार करावयाची कार्यवाही जमिनीचा सामू ७.९ वरून ७.५ पर्यंत कमी करण्यासाठी खालील प्रकारे उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
सूक्ष्मजीवांच्या कार्यासाठी आवश्यक जमिनीचा सामू
सूक्ष्मजिवांचा प्रकार | अधिकतम कार्यासाठी आवश्यक असणारा जमिनीचा सामू |
ॲक्टिनो मायसिटस | ५.५-७.५ |
उपयुक्त बुरशी | ५.५-७.५ |
उपयुक्त जिवाणू | ५.५-७.५ |
अन्नद्रव्य उपलब्धतेसाठी आवश्यक जमिनीचा सामू
अन्नद्रव्य | अन्नद्रव्य उपलब्ध असणारा जमिनीचा सामू | अन्नद्रव्य | अन्नद्रव्य उपलब्ध असणारा जमिनीचा सामू |
लोह | ३.०-६.५ | नत्र | ६-७.५ |
मंगल | ३.०-६.५ | स्फुरद | ६-७.० |
जस्त | ३.५-७.० | पालाश | ६-८.० |
तांबे | ५.०-७.५ | गंधक | ६-७.५ |
मोलाब्द | ६.५-९.० | कॅल्शियम | ६-८.० |
बोरॉन | ५.०-७.२ | मॅग्नेशियम | ६-८.० |
संपर्क : डॉ. हरिहर कौसडीकर, ७५८८०८२०४९ (संचालक, संशोधन, महाराष्ट्र कृषी शिक्षण व संशोधन परिषद, पुणे)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.