कडवंची : जमीन सुपीकतेसाठी बायोगॅस स्लरी

कडवंचीमधील शेतकऱ्यांनी बायोगॅस संयंत्राची उभारणी केली आहे. या संयंत्रातील स्लरीचा वापर द्राक्ष बागांसाठी केला जातो. या स्लरीमुळे जमिनीचा भुसभुशीतपणा, ओलावा टिकवून राहण्याची क्षमता आणि अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढली आहे.

बायोगॅस स्लरीच्या वापरामुळे कडवंचीमधील बहुतांश जमिनीचा पोत टिकून राहण्यास मदत झाली आहे. २००७-०८ नंतर राष्ट्रीय बायोगॅस आणि खत व्यवस्थापन कार्यक्रमातून कडवंची येथील शेतकऱ्यांकडे अनुदानावर बायोगॅस संयंत्र उभारण्याची मोहीम टप्प्याटप्प्याने राबविण्यात आली. सध्या गावात सुमारे दोनशेवर बायोगॅस संयंत्र कार्यरत आहेत. बायोगॅसमधून निघणारी स्लरी मोठ्या हौदात साठवून ठेवली जाते. मडपंपाने ही स्लरी ट्रॅक्‍टर ट्रॉलीतील टाकीत भरली जाते. एक हजार लिटर क्षमतेची ही टाकी आहे. या टाकीच्या माध्यमातून द्राक्षबाग किंवा डाळिंब बागेत ही स्लरी झाडांना दिली जाते. वर्षातून सात ते आठ वेळेस बायोगॅस स्लरी बागेमध्ये दिली जाते.

पूर्वीपासूनच गावातील शेतकरी द्राक्ष बागांना शेणापासून स्लरी तयार करून देत होते. अनेकदा ही स्लरी योग्य प्रकारे कुजतही नव्हती. स्लरी तयार करणे आणि वाहतूक करून बागेतील झाडांना देण्यासाठी वेळ, मजूर जास्त लागायचे. परंतू आता साधारणत: दीड तासात एक एकर क्षेत्राला ट्रॅक्टरचलित टाकीमुळे बायोगॅस स्लरी देणे शक्‍य होत आहे. ज्याच्याकडे बायोगॅस संयंत्र आहे, त्यातील बहुतांश शेतकरी बायोगॅस स्लरीचा वापर जमीन सुपीकतेसाठी करत आहे.

अन्नद्रव्यांची उपलब्धता कडवंची शिवारात हलकी व मध्यम प्रकारची जमीन जास्त प्रमाणात आहे. जमिनीची सुपीकता टिकविण्यासाठी शेतकरी वेगवेगळ्या सेंद्रिय घटकांसोबतच बायोगॅस स्लरीचा वापर करतात. बायोगॅस स्लरीमुळे जमिनीचा भुसभुसीतपणा, ओलावा टिकवून राहण्याची क्षमता आणि अन्नद्रव्यांची उपलब्धता वाढली आहे. स्लरीच्या वापरामुळे रासायनिक खतांच्या वापरात बचत झाली. याचबरोबरीने पीक उत्पादन आणि गुणवत्तेमध्ये चांगली वाढ झाली आहे. हा फायदा लक्षात घेऊन जास्तीत जास्त सेंद्रिय खतांच्या वापरावर कल वाढला आहे.

बायोगॅस स्लरीचे फायदे

- एल. ए. शिंदे,९४२३७१२७८१ (कृषी अधिकारी,जिल्हा परिषद, जालना)