सकारात्मक विचारातून केली उत्तम शेती

लातूर जिल्ह्यातील अवर्षणग्रस्ततेतही नावीन्याचा शोध आणि सकारात्मक विचारातून सतत पुढे जाण्याचा ध्यास असलेले महादेव बिराजदार यांनी शेतीमध्ये चांगले यश मिळवले आहे. विविध पिकांच्या प्रयोगातून मिळालेल्या आत्मविश्वासाने उत्तम शेती, शेतीपूरक व्यवसाय करत आहेत. लातूर जिल्ह्यातील माळेवाडी (ता. उदगीर) येथील महादेव किशनराव बिराजदार यांच्याकडे पंचवीस एकर शेती आहे. या मध्यम, भारी पाण्याचा निचरा होणाऱ्या जमिनीमध्ये भाजीपाल्यासह आले, हळद यांसह विविध भाजीपाला पिके घेतात. लहानपणापासून महादेव आपले वडील आणि चुलत्यांची शेती पाहत मोठे झाले. त्यांच्या वेगवेगळ्या प्रयोगातून शेतीची आवड हाडीमाशी भिनली. परिणामी शाळेत लक्ष कमी अन्‌ शेतात जास्त राहायचे. विभक्त झाल्यानंतर वडिलांच्या मदतीला म्हणून अठराव्या वर्षीच शेतीत उतरले. भाजीपाला लागवड - उदगीर शेजारीच गाव असल्याने गावात भाजीपाल्याची शेती पूर्वापार केली जाते. प्रत्येकाकडे किमान दहा-वीस गुंठे भाजी असतेच. गेल्या वीस वर्षांपासून महादेव तीन ते पाच एकर क्षेत्रामध्ये भाजीपाला लागवड करतात. त्यांच्याकडे वांगी, मेथी, कांदे आणि कोबी यांसारखी पिके असतात. घेतलेल्या प्रत्येक पिकातून अधिक उत्पादन काढण्याची इर्ष्या असते. उत्तम दर्जा आणि सातत्य यामुळे चांगला दरही मिळतो. आले आणि हळद लागवड -

सात एकरांमध्ये वनशेती...

आजी, वडील यांचा आदर्श ः

ही आहेत महादेव यांची वैशिष्ट्ये

नुकत्याच जिल्ह्यातील कृषी विभागाच्या अधिकारी, केव्हीके, व विद्यापीठातील तज्ज्ञांच्या चमूने त्यांच्या शेताची पाहणी केली. हळदीचे पाच फूट आलेले रोगमुक्त पीक पाहून समाधान व्यक्त केले. हळद व आले लागवडीतील इंगित सांगताना ते म्हणाले, की लागवडीसाठी वजनदार, टपोरे व ताजे कोंब लावल्यास हळद, आले पीक तजेलदार येते. उंच व सशक्त असल्याने रोगाचा प्रादुर्भाव फारसा होत नाही. परिणामी उत्पादनात वाढ होते. परिसरामधील शेतकऱ्यांनी आगाऊ पैसे देऊन सुमारे दहा टन हळद बेण्याचे बुकिंगही केले आहे. पुढील टप्प्यात सेंद्रिय हळद पावडर तयार करण्याचा मानस आहे. सध्या असलेली पिके ः हळद - चार एकर, आले- दीड एकर, भाजीपाला पिके - दीड ते दोन एकर कांदा - तीन एकर, चंदन, मिलिया डुबिया, अगरवूड - सात एकर कोरडवाहू ज्वारी - दीड एकर ३ एकर क्षेत्रामध्ये दोन गोदामे, डाळमिल, गोठा आणि घर. गतवर्षीच्या पिकांचे उत्पादन व खर्चाचा ताळेबंद १) आले पीक - क्षेत्र - चार एकर उत्पादन - एकरी १५० क्विंटल, दर - दोन हजार रुपये प्रति क्विंटल उत्पादन खर्च - घरचे बेणे असल्याने केवळ ५० हजारे रुपये प्रतिएकर. २) हळद क्षेत्र - दीड एकर उत्पादन - दीड एकरमधून १२५ क्विंटल ओली हळद मिळाली. त्यावर प्रक्रिया करून वाळवेल्या स्वरूपामध्ये ४२ क्विंटल हळद मिळाली. तिला ७५०० रु. प्रतिक्विंटल दर मिळाला. एकूण ८० क्विंटल बेणे उपलब्ध झाले. त्यातील ४० क्विंटल बेण्याची विक्री केली. उत्पादन खर्च - ६० हजार रुपये. ३) कांदा क्षेत्र - दोन एकर उत्पादन - एकरी १२.५ टन दर - ८०० रुपये प्रति क्विंटल. उत्पादन खर्च - एकरी २० हजार रुपये. डाळनिर्मिती व्यवसाय... पूर्वी घरातच डाळमिल असल्याने त्यात लहानपणापासून काम केलेले होते. त्यामुळे कुटुंब विभक्त झाल्यानंतरही चार वर्षांपूर्वी स्वतःची बॅंकेतून कर्ज घेत डाळमिल उभी केली आहे. त्याची क्षमता प्रतिदिन दहा टन इतकी आहे. पहिली दोन वर्षे त्यातून उत्तम नफा मिळाला असला तरी गेल्या दोन वर्षांमध्ये डाळनिर्मिती व्यवसाय अडचणीत आला आहे. मात्र, त्यांनी हार मानलेली नाही. संपर्क ः महादेव बिराजदार, ९४२२४६८९९३ (लेखक लातूर येथे कृषी विभागात कृषी अधिकारी आहेत.)