जंगलाच्या निरीक्षणासाठी रिमोट सेन्सिंग तंत्र

जंगलाची उत्पादकता आणि स्थिरता ही मुख्यतः वैविध्यावर अवलंबून असते. त्याचे मापन करण्याची नवी पद्धती झुरीच विद्यापीठातील संशोधकांनी विकसित केली आहे. त्याद्वारे मापनासोबतच जंगलातील विविधतेचा नकाशाही मिळवता येणार आहे. अगदी एका झाडापासून आणि एखाद्या संपूर्ण प्रजातींचा विविध प्रमाणामध्ये नकाशा मिळवता येतो. त्यासाठी विमानाद्वारे एअर सेन्सिंग तंत्राचा वापर केला जातो. त्यामुळे भविष्यात उपग्रहाद्वारे जंगलाचे मॅपिंग करण्याच्या अचूक पद्धती शक्य होऊ शकतील. पर्यावरण अभ्यासामध्ये वनस्पतींची विविधता आणि एकूण पर्यावरणाच्या सक्रियतेचा उत्तम संबंध असल्याचे मानले जाते. ज्या जंगलामध्ये अधिक पर्यावरणीय सक्रियता असते, ती अधिक उत्पादक व स्थिर असल्याचे दिसून येते. अशी जंगले पर्यावरणातील बदलांनाही चांगल्या प्रकारे सामोरी जातात. त्याच प्रकारे रोग किडीचा उद्रेक, वणवे आणि चक्रीवादळे यांसाठीही ती कमी संवेदनशील असतात. आकाशातून जंगलातील वनस्पतींची विविधता मोजण्यासाठी शरीरशास्त्रीय निकष आणि अन्य घटकांचा आधार घेतला जातो. पूर्वी या कामासाठी प्रत्यक्ष जंगलांचे माणसांद्वारे सर्वेक्षण केले जात असे. यामध्ये अधिक कुशल माणसांची गरज असे. अर्थात, त्यातही वनस्पतींची संख्या आणि प्रजाती यावर मर्यादा येत. यावर मात करण्यासाठी झुरीच विद्यापीठ आणि कॅलिफोर्निया तंत्र संस्था, नासा येथील संशोधकांनी एकत्र रिमोट सेन्सिंग तंत्राचा वापर करीत नवीन पद्धती विकसित केली आहे. त्याद्वारे लहान किंवा मोठ्या जंगलातील  विविधता, प्रजातीविरहित विस्तृत माहिती मिळवणे शक्य होते.

भविष्यामध्ये अवकाशातून विशेषतः उपग्रहाद्वारे अशा प्रकारे निरीक्षण करणे शक्य होऊ शकते. त्यामुळे अत्यंत कमी मनुष्यबळामध्ये अधिक माहिती एकाच वेळी मिळवणे शक्य होईल, अशी आशा आहे.