मक्यातील लाग रंग येण्यामागील गूढ उलगडले

मक्यामध्ये काहीवेळा दिसणाऱ्या लाल रंगाच्या दाण्याची निर्मिती कशी होते, याची ५८ वर्षांपासून संशोधकांनी भेडसावणारे गूढ उलगडण्यात यश आले आहे. मक्यातील एक म्युटंट जनुक अन्य जनुकांना कार्यान्वित करत असल्याने मक्याचे दाणे लाल होण्याची प्रक्रिया घडत असल्याचे दिसून आले आहे. पेन्न राज्य विद्यापीठातील मका जनुकशास्त्राचे प्रो. सुरिंदर चोप्रा हे १९९७ पासून मक्यातील लाल रंग उत्पन्न होण्यामागील कारणांचा शोध घेत आहेत. पहिल्यांदा आयोवा राज्य विद्यापीठामध्ये पोस्ट डॉक्टरल संशोधनाच्या वेळी त्यांना असा लाल होणाऱ्या मक्यांचे बियाणे मिळाले. यामध्ये अचानकपणे होणाऱ्या जनुकांच्या म्युटेशनमुळे लाल रंगद्रव्यांची निर्मिती होते. ती कणसे, कोंब, काड इतकेच पण मक्याच्या दाण्याभोवती असलेल्या केसामध्येही असतात. मात्र, हे गुणधर्म काही पिढ्यानंतर आपोआप लुप्त होतात. तसे पाहता ही समस्या अत्यंत लहान वाटत असली तरी वनस्पती जीवशास्त्राच्या दृष्टीने अत्यंत परिणामकारक आहे. त्याविषयी माहिती देताना प्रो. सुरिंदर चोप्रा म्हणाले, की मक्यांमध्ये लाल रंग येण्यामागे कारणीभूत असलेल्या जनुकांचा अभ्यास गेल्या शतकापासून सुरू आहे. अगदी १९६० मध्ये मिन्निसोटा विद्यापीठातील डॉ. चार्ल्स बर्नहॅम यांनी यासाठी कारणीभूत म्युटंट ओळखले होते. त्याचे बियाणे त्यांचे विद्यार्थी डेरेके स्टाईल्स यांच्याकडे होते. ते त्यांच्याकडून आम्हाला १९९७ मध्ये मिळाले आणि आमच्या अभ्यासाला सुरवात झाली. प्रो. चोप्रा यांच्या नेतृत्त्वाखालील अभ्यासात म्युटंट मक्यातील जनुक ओळखले. त्याला Ufo१( म्हणजेच भगव्या रंगासाठी अस्थिक घटक अनस्टेबल फॅक्टर फॉर ऑरेंज १) असे नाव देण्यात आले. त्यानंतर पेन्न विद्यापीठामध्ये संशोधन करताना चोप्रा आणि सहकाऱ्यांनी या मका वाणासोबत अन्य वाणांचे संकर करून पाहिले. गेल्या तीन वर्षांमध्ये ४ हजारपेक्षा अधिक वाणांच्या संकराचे नकाशे मिळवले. या संशोधनाचे निष्कर्ष दी प्लॅंट सेलमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत. जनुक न सापडण्याचे कारण ः

अधिक अभ्यासातून अधिक फायदा ः