शेणखताचे दिसतात मातीच्या आरोग्यावर उत्तम परिणाम

सेंद्रिय खते आणि असेंद्रिय खते यांच्या वापराचे मातीच्या विविध थरांमध्ये नेमके काय परिणाम होतात याचा दीर्घकालीन अभ्यास अमेरिकेतील विस्कॉन्सिन मॅडीसन विद्यापीठामध्ये करण्यात आला. त्यात शेणखताच्या वापराचे मातीच्या आरोग्यावर उत्तम परिणाम होत असल्याचे स्पष्ट झाले आहे. रासायनिक खतांच्या संतुलित वापरामुळे क्षाराचे प्रमाण मर्यादित ठेवण्यामध्ये फायदा होऊ शकताे. हे निष्कर्ष सॉईल सायन्स सोसायटी ऑफ अमेरिका जर्नलमध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत. पारंपरिक पद्धतीमध्ये शेतीत शेणखत, गावखत किंवा हाडांचे खत अशा सेंद्रिय खतांचा प्रामुख्याने वापर होत आला आहे. सुमारे १९६० नंतरच्या काळामध्ये रासायनिक खतांची त्यात भर पडली. शेतकऱ्यांनी वापर करण्यास सुरवात केल्यानंतर सुरवातीला पिकांच्या उत्पादनामध्ये मोठी वाढ मिळाली. मात्र, अधिक वाढ आणि हव्यासापोटी असेंद्रिय खतांचा असंतुलित वापरही वाढत गेला. त्याचे विपरीत परिणाम गेल्या काही दशकांमध्ये दिसून येऊ लागले आहेत. परिणामी शेतकऱ्यांना सेंद्रिय खतांचे महत्त्व पटू लागल्याचे चित्र काही प्रमाणात दिसत आहे. विस्कॉन्सिन मॅडीसन विद्यापीठातील संशोधक इक्रेम ओझलू व त्यांच्या गटाने दक्षिण डाकोटा येथील दोन प्रक्षेत्रावर खतांच्या वापराचे जमिनीच्या दर्जावर होणारे परिणाम अभ्यासले आहेत. २००३ ते २०१५ या काळात केलेल्या या अभ्यासामध्ये सेंद्रय आणि रासायनिक अशा दोन्ही पद्धतींचा वापर मका आणि सोयाबीन पिकामध्ये करण्यात आला. त्यामध्ये त्यांनी सेंद्रिय खतांचा कमी, मध्यम आणि अधिक पातळीमध्ये वापर केला, तर रासायनिक खतांमध्ये मध्यम ते अधिक प्रमाणात वापर केला. त्याचप्रमाणे एका प्रक्षेत्रामध्ये कोणत्याही खताचा वापर केला नाही. या सर्व पद्धतींच्या वापरातून मिळालेल्या उत्पादन, मातीचा दर्जा यांची तुलना करण्यात आली. २०१५ च्या उन्हाळ्यामध्ये विविध खोलीवरून मातीचे नमुने घेण्यात आले. त्याच्या विश्लेषणातून खालील बाबी पुढे आल्या.

ओझलू आणि त्यांच्या गटाने काढलेला निष्कर्ष ः