क्षारयुक्त जमिनीच्या सुधारणेत गवतवर्गीय पिके महत्त्वाची

अनेक शेतामध्ये पुरस्थितीमुळे पाणी शिरते किंवा काही जमिनीमध्ये जलधारणक्षमता कमी असल्यामुळे किंवा पोषक घटक उपलब्ध नाहीत किंवा अतिरिक्त क्षार आहेत, या कारणांमुळे अशा जमिनीमध्ये पिकांचे उत्पादन घेण्यामध्ये अडचणी येतात. अशा शेतांमध्ये गवतवर्गीय जैवइंधन पिकांचे उत्पादन घेतल्यास अधिक फायदेशीर राहू शकेल, असे मत ‘जिओलॉजिकल सोसायटी ऑफ अमेरिका’च्या वार्षिक बैठकीमध्ये मांडण्यात आलेल्या संशोधनात व्यक्त केले आहे. २०११ पासून अॅरगॉन राष्ट्रीय प्रयोगशाळेतील संशोधक श्रब विलो आणि स्विचग्रास या गवतवर्गीय वनस्पतींवर संशोधन करत आहेत. वालुकामय जमिनीमध्ये त्यांच्या वाढीच्या प्रयोगामध्ये मातीची केवळ धूपच थांबत नाही, तर मातीतील अतिरिक्त क्षारयुक्त घटक ही पिके शोषून घेत असल्याचे दिसून आले आहे. अतिरिक्त क्षारामुळे खराब झालेल्या जमिनीमध्येही यांची वाढ बऱ्यापैकी होते. पावसाच्या वाहत्या पाण्यासोबत हे क्षार भूजलामध्ये किंवा पाण्याच्या स्रोतामध्ये प्रदूषणाचे कारण ठरतात. मेक्सिकोच्या खाडीमध्ये पाण्यामध्ये प्रदूषण होऊन मोठ्या प्रमाणात शेवाळ वाढल्यामुळे विषारी डेड झोन तयार झालेले आहेत. अशा डेड झोनमध्ये ऑक्सिजनची कमतरता असल्यामुळे जलचर राहू शकत नाहीत. लेमॉँट (इल्लिनॉइज) येथील अॅरगॉन राष्ट्रीय प्रयोगशाळेतील संशोधक जॉन क्विन यांनी सांगितले, की पाण्याचा दर्जा सुधारण्याच्या दृष्टीने आम्ही झुडूप विलो आणि गवतांवर लक्ष केंद्रित केले होते. मात्र, अभ्यासाअंती आम्हाला या पिकांमध्ये अनेक संभाव्य क्षमता दिसून आल्या. त्यात प्रामुख्याने जैवइंधनासाठी बायोमास, परागीभवन करणाऱ्या कीटकांसाठी, अन्य वन्यजीवांसाठी योग्य रहिवास यांचा समावेश होतो. प्रयोग

गवतवर्गीय पिकांचे फायदे ः गवतवर्गीय पिकांचे वैशिष्ट्य म्हणजे त्यांची खोलवर जाणारी मुळे. ती मका पिकामध्ये अतिरिक्त होणाऱ्या नायट्रेट खतामध्येही तग धरू शकतात. त्यामुळे जैवइंधन पीक म्हणून त्यांची उपयुक्तता मोठी आहे. या पिकांच्या लागवडीचा खर्च अत्यंत कमी असून, जमिनीतील क्षारांचे अतिरिक्त प्रमाण कमी करणे आणि त्यातून उपलब्ध होणाऱ्या बायोमासमधून जैवइंधनाची निर्मिती शक्य आहे. त्याचप्रमाणे मका पिकांमध्ये वाढताना ते मका पिकाची स्पर्धा करत नाही. त्यामुळे शेतीखालील कोणतीही जमीन कमी न करता या पिकांखालील क्षेत्र वाढवता येते. त्याच प्रमाणे ज्या जमिनीमध्ये सामान्य पिकांचे उत्पादन घेण्यात अडचणी येतात, तिथे ही पिके चांगल्या प्रकारे वाढू शकतात. तुमची खते वाया जाऊ देत नाही. पाण्याचे प्रदूषण रोखण्यामध्ये मदत करतात, असेही अनेक फायदे असल्याचे संशोधक नेग्री यांनी सांगितले.