पावसाळी वातावरणात द्राक्ष घडनिर्मितीवरील परिणाम टाळा

द्राक्ष विभागामध्ये सध्या एकतर पाऊस झाला आहे किंवा सुरू होण्याची शक्‍यता वर्तवली जात आहे. गेल्या दोन दिवसांत सांगली, नाशिक व सोलापूर भागांत पाऊस झाला. या पावसामुळे तापमानात अचानक घट झाली, आर्द्रतासुद्धा तितक्‍याच प्रमाणावर वाढली. सध्या सूक्ष्म घडनिर्मितीच्या अवस्थेत असलेल्या द्राक्षबागेत या पावसाचा होणारा परिणाम आणि संभाव्य उपाययोजनांविषयी माहिती घेऊया. सूक्ष्म घडनिर्मितीचा कालावधी नुकताच सुरू झालेल्या बागेमध्ये जोरदार पाऊस झाला असल्यास जमिनीतील पाण्याचे प्रमाण वाढले असेल. परिणामी बागेतील सापेक्ष आर्द्रता ८० टक्क्यांपर्यत पोचली असेल. या दोन्ही बाबींमुळे वेलीची वाढ आता पुढील ४-५ दिवसात जास्त जोमाने होताना दिसेल. वेलफुटींची वाढ जोमात होणे म्हणजे पेऱ्यातील अंतर वाढणे होय. या वेळी वेलीमध्ये जिबरेलिन्सचे प्रमाण वाढते. त्यामुळे काडीवरील डोळ्यांमध्ये सूक्ष्म घडनिर्मितीची शक्यता कमी होते. तयार होत असलेल्या घडाचे रूपांतर हे बाळीमध्ये होते. सध्या झालेल्या पावसामुळे बागेत अशीच परिस्थिती निर्माण होईल. या पावसामुळे फुटीचा जोम वाढण्यासोबतच बगल फूट वाढतात. यामुळे कॅनॉपीची गर्दी वाढून डोळ्यावर सूर्यप्रकाश येण्यामध्ये अडचणी येतील. सूक्ष्म घडनिर्मितीकरिता डोळ्यांवर सूर्यप्रकाश आवश्‍यक असतो. अशा परिस्थितीत पुढील उपाययोजना महत्त्वाच्या ठरतील.

फुटींची वाढ नियंत्रणात ठेवणे ः पावसाळी वातावरणात वाढीसाठी पोषक वातावरण असते. अशा वातावरणात वेलीमध्ये अचानक जिबरेलिन्सची पातळी वाढते. यामुळे पेशींची संख्या व आकार वाढण्यास मदत होते. परिणामी फुटींची वाढ जोमात होते. द्राक्षबागेत फुटींची वाढ नियंत्रणात ठेवणे कठीण होते. अशावेळी शेतकरी शेंडा खुडतात. वाढत असलेला शेंडा जर २-३ पानांसहित खुडल्यास (हार्ड पिंचिंग) बगलफुटी जास्त जोमात येतील. या वाढलेल्या बगलफुटी फलधारणा होत असलेल्या डोळ्यावर सावली करतील. म्हणजेच ढगाळ वातावरणात जो काही सूर्यप्रकाश उपलब्ध आहे, तोसुद्धा या डोळ्यावर पडणे शक्‍य होणार नाही. अशा कालावधीत घडनिर्मितीत अडचणी वाढतात. अशा परिस्थितीमध्ये शेंडावाढ थांबण्याकरिता हार्ड पिंचिंग करण्याऐवजी फक्त टिकली मारावी. टिकली मारल्यानंतर वेलीच्या शेंड्याकडील भागामध्ये जखम होते. परिणामी वेलीमध्ये जिबरेलिन्सचे प्रमाण कमी होते. यामुळे बगलफूट जास्त जोमात वाढणार नाही. काडीवरील डोळ्यावर सावली पडत असल्यास असे पानसुद्धा काढून टाकावे. बगलफूट काढणे, शेंडावाढ नियंत्रणात ठेवणे यामुळे कॅनॉपी मोकळी होईल. त्यामुळे उपलब्ध सूर्यप्रकाश डोळ्यावर पडल्यामुळे सूक्ष्म घडनिर्मितीस चालना मिळेल.

संजीवकांचा व खतांचा वापर महत्त्वाचा ः

कीड व रोग नियंत्रण ः

 संपर्क ः डॉ. आर. जी. सोमकुंवर, ०२०-२६९५६०६० ( राष्ट्रीय द्राक्ष संशोधन केंद्र, मांजरी, जि. पुणे.)