खरीप हंगामातील पावसाचे कमी दिवस, कीड-रोगांचा वाढता प्रादुर्भाव, ढगाळ वातावरण, सूर्यप्रकाशाची कमतरता, यामुळे उत्पादनामध्ये अस्थिरता दिसून येत असल्याने खरिपातील भुईमुगाचे क्षेत्र कमी होत आहे. सोबतच हेक्टरी रोपांची कमी संख्या, सुधारित वाणांच्या बियाण्यांची कमतरता, या व्यवस्थापनातील अडचणीमुळे उत्पादनामध्ये घट होत आहे. हे टाळण्यासाठी सुधारित लागवड तंत्रज्ञानाचा अवलंब करावा.
जमीन : मध्यम, चांगल्या निचऱ्याची, मऊ, भुसभुशीत, वाळूमिश्रित, चुना व सेंद्रिय पदार्थ असलेली जमीन योग्य असते. अशा जमिनीत आऱ्या सहज शिरतात व शेंगाही चांगल्या पोसतात. जमिनीचा सामू ६.५ ते ७.५ असावा. पूर्वमशागत : भुईमुगाच्या मुळ्या जमिनीत ३० ते ४५ से.मी. खोल वाढतात. त्यास असंख्य उपमुळे फुटून त्यांचे जाळे जमिनीच्या वरच्या १५ सें.मी. थरात पसरतात. शेंगा पोसण्यासाठी जमिनीत मोकळी हवा राहणे आवश्यक असते. त्यासाठी जमिनीची खोल नांगरणी करावी. चांगले कुजलेले शेणखत किंवा कंपोस्ट खत प्रति हेक्टरी १२ ते १५ गाड्या टाकावे. नांगरणीनंतर कुळवाच्या २ ते ३ पाळ्या देऊन जमीन भुसभुशीत व सपाट करावी. बीज प्रक्रिया : पेरणीपूर्व प्रति किलो बियाण्यास ३ ग्रॅम कार्बेन्डाझिम चोळून लावावे. त्यानंतर प्रति किलो बियाण्यास रायझोबियम जिवाणू २५ ग्रॅम चोळावे. त्यानंतर ते पेरणीसाठी वापरावे. बीजप्रक्रियेमुळे उत्पादनात १० ते १५ टक्के वाढ दिसून येते. पेरणीची वेळ : भुईमुगाची पेरणी जूनमध्ये पावसाला सुरवात झाल्यापासून ते जुलैच्या पहिल्या आठवड्यापर्यंत करावी. पेरणी :
आंतरमशागत :
पाणी व्यवस्थापन :
सुधारित जाती
वाण | प्रकार | कालावधी (दिवस) | उत्पादन (क्विं./हे.) | वैशिष्ट्ये |
एस.बी.-११ | उपटी | १०५-११० | १४-१६ | कोरडवाहू व बागायती लागवडीसाठी योग्य |
जे.एल.-२४ | उपटी | ९५-१०० | १६-१८ | कोरडवाहू लागवडीसाठी योग्य |
एल.जी.एन.-१ | उपटी | १०५-११० | १६-१८ | कोरडवाहू लागवडीसाठी योग्य |
ए.के.-१५९ | उपटी | १०५-११० | १८-२० | कोरडवाहू लागवडीसाठी योग्य |
टी.पी.जी.-४१ | उपटी | १२५-१३० | १५-१६ | टपोरे वाण, बागायती लागवडीसाठी योग्य |
टी.एल.जी.-४५ | उपटी | ११८-१२० | १६-१८ | टपोरे वाण, बागायती लागवडीसाठी योग्य |
भुईमुगातील पाणी व्यवस्थापन पिकाची अवस्था - पेरणीनंतर पाण्याच्या पाळ्या (दिवस) उगवणीच्या वेळी - पेरणीनंतर लगेचच फुलोरा येणे - ३० ते ४० दिवस आऱ्या सोडण्याची अवस्था - ४० ते ४५ दिवस शेंगा धरणे व दाणे भरणे - ६५ ते ७० दिवस
खत व्यवस्थापन नत्र
१) पेरणीनंतर पिकाच्या कायिक वाढीसाठी आवश्यक. २) शेंगा धरणे व दाणे भरण्यासाठी आवश्यक.
१) हेक्टरी १६० किलो नत्र आवश्यक असून पैकी ८० टक्के नत्र (१३० किलो) पुरवठा मुळावरील गाठीद्वारे होतो. २) उर्वरित २० टक्के (३० किलो) नत्राची मात्रा रासायनिक खताद्वारे पेरणी वेळी द्यावी.
स्फुरद
१) मुळाची व त्यावरील गाठींची वाढ होऊन नत्राचे स्थिरीकरण करते. २) अधिक फूलनिर्मिती व शेंगांची वाढ करते.
१) ५० किलो स्फुरद पेरणी वेळी द्यावे. २) पेरणीनंतर ३० व ७० दिवसांनी १ टक्के सिंगल सुपर फॉस्फेटचे द्रावण हेक्टरी अनुक्रमे ५०० व १००० लिटर पाणी घेऊन प्रति हेक्टरी फवारावे.
गंधक
१) तेलनिर्मितीसाठी व मुळांवरील गाठींची वाढ होण्यासाठी. २) पिकांमध्ये रोग प्रतिकारकता वाढविणे.
१) हेक्टरी १० किलो गंधक पेरणी वेळेस द्यावे. २) ०.५ टक्के (अर्धा किलो गंधक १०० ली. पाणी) गंधकाचे द्रावण उगवणीनंतर ३०, ५०, व ७० दिवसांनी अनुक्रमे ५००, ५०० व १००० पाण्याद्वारे प्रति हेक्टरी फवारावे.
कॅल्शिअम
१) आऱ्या निर्मिती करणे. २) शेंगांमधील दाणे भरणे. १) ३०० किलो जिप्सम पेरणीच्या वेळेस व २०० किलो पेरणीनंतर ३५ ते ४० दिवसांनी प्रति हेक्टरी द्यावे. लोह चुनखडी व विम्ल जमिनीमध्ये लोहाची कमतरता भासते. ५०० ग्रॅम फेरस सल्फेट + २० ग्रॅम सीट्रिक आम्ल पेरणीनंतर ३०, ५० व ७० दिवसांनी अनुक्रमे हेक्टरी ५००, ५०० व १००० लि. पाण्यात मिसळून फवारावे.
डॉ. एम. के. घोडके,९४२३७७७५८५ डॉ. ए. एम. मिसाळ,७५८८६१२९४३ (गळीत धान्ये संशोधन केंद्र, लातूर)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.