निर्यातक्षम केळी उत्पादनाचा महेश महाजन यांनी घेतलाय ध्यास

  घरगुती अडचणीमुळे नोकरी सोडून शेतीमध्ये आलेल्या गोरगावले (ता. चोपडा, जि. जळगाव) येथील महेश दिलीप महाजन यांनी शेतीही तितक्याच काटेकोरपणे करण्याचा प्रयत्न केला. नवीन असतानाही गेल्या सात वर्षांमध्ये जाणकाराची मदत घेत केळीचे निर्यातक्षम उत्पादन घेतले. त्यांचा नवीन शिकण्याचा ध्यास, उत्तम नियोजन यातून त्यांची केळी सौदी अरेबियापर्यंत पोचलीच, मात्र स्थानिक बाजारपेठेतही उत्तम नाव मिळवले आहे. जळगाव जिल्ह्यातील गोरगावले (ता. चोपडा) तालुक्यापासून १० कि.मी. अंतरावरील गाव. येथील तरुण शेतकरी महेश दिलीप महाजन यांच्याकडे वडिलोपार्जित १३ एकर शेती आहे. बारावीपर्यंत शिक्षण झाल्यानंतर आयटीआय करून पुण्यातील नामांकित कंपनीमध्ये नोकरी करत होते. मात्र, लहान भाऊ आणि वडिलांच्या लागोपाठ झालेल्या मृत्यूमुळे सन २०११ मध्ये त्यांना गावी परत यावे लागले. सुरवातीला गावातील जाणकार शेतकऱ्यांचे मार्गदर्शन घेत सोयाबीन, तूर, मूग, कापूस, ऊस आणि केळी अशा पारंपरिक पिके घेऊ लागले. आजवरच्या शेती प्रवासामध्ये, कामांच्या नियोजनामध्ये आई मंगलाबाई आणि पत्नी उज्ज्वला यांची खंबीर साथ मिळाली आहे. पारंपरिकतेकडून निर्यातक्षम शेतीकडे पूर्वी पारंपरिक पद्धतीने शेती करताना प्रामुख्याने ऊस, कापूस, कडधान्य पिके यांची लागवड असे. त्यातून समाधानकारक उत्पादन मिळत असले तरी नवे प्रयोग करण्याचा प्रयत्न महेश यांनी सुरू केला. गावामध्ये निर्यातक्षम केळी उत्पादन करून खासगी कंपनीला देणारे एक दोन शेतकरी होते. त्यांच्याशी चर्चा करत, माहिती घेत निर्यातक्षम केळी उत्पादनाचा निर्णय घेतला. त्यासाठी कृषी विद्यापीठ, कृषी विभागातील जाणकार व्यक्तींकडून शास्त्रीय अद्ययावत माहिती मिळवली. अगदी लागवड, रोपांची निवड, खत व्यवस्थापन, कीड रोग नियंत्रण आणि मार्केटिंग अशा प्रत्येक बाबी हळूहळू शिकून घेतल्या. आत्मसात केल्या. निर्यातक्षम केळी पिकाचे नियोजन लागवड ः १.६.२०१७, क्षेत्र- ४ एकर, रोपे - ५२००, लागवडीवेळी रोपाभोवती धैंचा पिकाची पेरणी केली. त्यामुळे हिरवळीचे खताचा फायदा झाला. लागवडीचे अंतर- ६ x ५ फूट, गादीवाफा पद्धतीने. खत व्यवस्थान व कीड रोग नियंत्रण- आवश्‍यकतेप्रमाणे विद्राव्य खते वापरली. घडाची गुणवत्ता सुधारावी यासाठी – १. निसवनीच्या वेळी केळ फूल दिसल्यावर आंतरप्रवाही कीडनाशकाचा वापर केला. २. केळी निसवल्यावर ८ फणी ठेवून केळ फुल मोडले. ३. घडावरील रसशोषक किडीच्या नियंत्रणाकडे वेळीच लक्ष दिले. ४. केळी घडाचे उष्णतेपासून संरक्षणासाठी स्कर्टिंग बॅगेचा वापर. ५. योग्य प्रकारे तण नियंत्रण. ६. प्रतिओळ दोन इनलाइन लॅटरलद्वारे ठिबक सिंचन केले आहे. निर्यातक्षम केळीला मिळाले २०० रुपये अधिक १० व्या महिन्यापासून केळी काढणीस सुरवात करून २४ मार्च ते २५ एप्रिल या काळात काढणी पूर्ण केली. योग्य प्रकारे नियोजन केल्यामुळे घडाची गुणवत्ता उत्तम मिळाली. एका खासगी कंपनीने बाजारभावापेक्षा प्रतिक्विंटल २०० रुपये अधिक दर देत निर्यातीसाठी केळीची खरेदी केली. ही केळी पुढे सौदी अरेबियाला पाठवण्यात आली. निर्यातक्षम केळी पिकाचा आर्थिक ताळेबंद

शेतीचे नियोजन ः

असे असते नियोजन

निर्यातक्षम उत्पादनाची व काटेकोर व्यवस्थापनाची तंत्रे अद्यापही शिकत आहे. त्यामध्ये गावातील जाणकार शेतकरी, पाल (ता. रावेर) येथील कृषी विज्ञान केंद्रातील विषय तज्ज्ञ, कृषी विभागातील अधिकारी वर्ष यांची मदत होते. नव्या तंत्रांचा शेतीमध्ये वापर करण्याचा आवर्जून प्रयत्न करतो. भविष्यात त्रिची (तमिळनाडू) येथील राष्ट्रीय केळी संशोधन संस्थेमध्ये निर्यातक्षम केळीबाबतचे प्रशिक्षण घेण्याचा मानस आहे. - महेश दिलीप महाजन, शेतकरी. ९९२२८२११८८.

(लेखक पाल, ता. रावेर येथील कृषी विज्ञान केंद्रामध्ये विषय विशेषज्ञ- पीकसंरक्षण म्हणून कार्यरत आहे. )