बटाटा शेतीसाठी किफायतशीर तंत्र

बटाटा पिकाच्या वाढीसाठी योग्य तापमानाची आवश्यकता असते. सध्या पिकाच्या वाढीसाठी योग्य वातावरण असून, लागवडीमध्ये आधुनिक तंत्राचा वापर करावा.

ब टाटा पिकासाठी वाढीच्या अवस्थेत आणि ट्युबरलायझेनच्या वेळी विशिष्ट  तापमानाची गरज असते. बटाटा लागवड करताना रात्रीचे तापमान १८-२० अंश सेल्सिअसपेक्षा कमी असावे. बहुतांशी असे वातावरण १५-३० नोव्हेंबरच्या दरम्यात असेत. मात्र, यावर्षी थंडी पडण्यास उशीर झाला असून, सध्या असे वातावरण आहे. वाढीसाठी २० ते २४ अंश सेल्सिअस आणि कंद तयार होतेवेळी (ट्युबरलायझेशन) १८ ते २० अंश सेल्सिअस तापमान उपलब्ध असावे.

बियाणे निवड बटाटा कंद शीतगृहामध्ये साठवलेले असल्यास लागवडीपूर्वी किमान एक आठवडाआधी बाहेर काढून सामान्य वातावरणात ठेवावेत. साधारणतः २५ ते ४० ग्रॅम वजनाचा बटाटा कंद वापरावा. मात्र, २५ ते ४० ग्रॅम वजनाचा बटाटा कंद उपलब्ध नसल्यास, आकार व वजनाने मोठ्या असलेल्या कंदाचे आवश्यकतेनुसार दोन अथवा चार समान भाग करून घ्यावेत.

बियाणे प्रक्रिया कापणी केल्यानंतर रोगापासून व पुढील काळातील करपा रोगापासून संरक्षणासाठी लागवडीपूर्वी कंद एक किलो मॅन्कोझेब मिश्रणात बुडवून सुकी प्रक्रिया करून घ्यावी. रासायनिक प्रक्रियेनंतर आठ तासानंतर बटाटा पिकांमध्ये नत्रयुक्त घटकांच्या पूर्ततेसाठी २.५ किलो अॅझोटोबॅक्टर आणि ५०० मिली द्रवरूप अॅसेटोबॅक्टर प्रती १०० लिटर पाणी याप्रमाणे मिश्रण करून त्यात अर्धा तास कंद बु़डवून घ्यावेत.

पाणी व्यवस्थापन ठिबक पद्धतीसाठी प्रतितास चार लिटर पाणी बाहेर सोडणाऱ्या ड्रीपरचा वापर करावा.  दोन लॅटरलमध्ये  दोन फूट अंतर ठेवावे. डिसेंबर जानेवारी महिन्यामध्ये तापमान फेब्रुवारी महिन्याच्या तुलनेत कमी असते. या महिन्यादरम्यान ४५ मिनिट ठिबक चालू ठेवावे. फेब्रुवारी महिन्यात ६० मिनिटे ठिबक चालू ठेवावे . ठिबक पद्धत उपलब्ध नसल्यास, काळी पोयटायुक्त जमीन असल्यास ८० ते ९० दिवसाच्या अंतराने एकूण आठ ते दहा पाण्याची जरुरी असते. मात्र, जमिनीत रेती मिश्रित कणांची मात्रा जास्त असल्यास पाच ते सात दिवसांच्या अंतराने एकूण १४ ते १५ पाण्याची गरज असते. जास्त पाणी साठल्यास मुळांची कूज होऊन बुरशीचा प्रादुर्भाव होण्याचा धोका असतो.

तण नियंत्रण   बटाटा पिकामध्ये तणनियंत्रणासाठी खुरपणी करणे, वखरणी करणे सोयीस्कर नसते. ३० ते ४० दिवसांनी बटाटा कंदाची वाढ आणि विकास अवस्था सुरू होते म्हणून बटाटा लागवड केल्यानंतर बटाटा उगवण्यापूर्वी व तणे एक पानावर असताना शिफारशीनुसार तणनाशकांचा वापर करावा. तणनाशकाची फवारणी करतांना जमिनीत ओलावा असणे गरजेचे असते. तणनाशकांचा वापर करताना तज्ज्ञांचा सल्ला घ्यावा.

अन्नद्रव्य व्यवस्थापन

पीक संरक्षण बटाटा पिकांमध्ये रसशोषक किडी, पाने खाणारी अळी (स्पोडोप्टेरा अळी) इ. किडींचा प्रादुर्भाव आढळतो.  त्याचप्रमाणे बटाटा पिकामध्ये स्कॅब, लवकर तसेच उशिरा येणारा करपा या रोगांचा प्रादुर्भाव प्रामुख्याने आढळतो.

रस शोषक किडींचे नियंत्रण  

    इमिडाक्लोप्रिड (१७. ८ एस. एल.) ०.५ मिली प्रति लिटर पाणी. पाने खाणारी अळी (स्पोडोप्टेरा)

    क्विनॉलफॉस २ मिली प्रति लिटर पाणी.

स्कॅब नियंत्रण

करपा नियंत्रण

(संकलक ः सुषमा सोनपुरे व डॉ. पी. ए. साबळे)  ः डॉ. साबळे  ८४०८०३५७७२ (डॉ. साबळे हे सरदार कृषीनगर दांतीवाडा कृषिविद्यापीठ, गुजरात येथे उद्यानविद्या विभागात सहायक प्राध्यापक असून, सुषमा सोनपुरे या महात्मा फुले कृषिविद्यापीठ, राहुरी येथे आचार्य पदवीच्या विद्यार्थिनी आहेत.)