कोकणातही मक्यावर स्पोडोप्टेरा फ्रुगीपर्डाचा प्रादुर्भाव

अमेरिकन लष्करी अळी (शा. नाव -स्पोडोप्टेरा फ्रुगीपर्डा) या मक्यावरील कीडीचा भारतामध्ये मे २०१८ मध्ये प्रथम आढळला. कर्नाटक राज्यामध्ये मका पिकावर अक्षरशः धुमाकूळ घातलेल्या या कीडीने हळूहळू कर्नाटकच्या आजूबाजूंच्या राज्यांमध्येदेखील उपस्थिती दाखवण्यास सुरुवात केली. महाराष्ट्रामध्ये सर्वप्रथम जून-जुलै महिन्यामध्ये सांगली, कोल्हापूर या जिल्ह्यांमध्ये या कीडीचा प्रादुर्भाव आढळला. नंतर तो सोलापूर आणि आजूबाजूच्या परिसरात दिसून आला. कोकणामध्येही फेब्रुवारी २०१९ मध्ये या कीडीने अस्तित्व दाखविले. येथील रायगड, रत्नागिरी आणि सिंधुदुर्ग या जिल्ह्यांमध्ये चाऱ्यासाठी किंवा स्वीट कॉर्नसाठी केलेल्या मक्यांमध्ये या कीडीचा प्रादुर्भाव आढळला.

कीडीचा जीवनक्रम ही पतंगवर्गीय कीड असून, त्यांची एक पिढी ३० ते ४० दिवसांत पूर्ण होते. मादी पतंग २०० ते ३०० च्या समूहात अंडीपुंजामध्ये अंडी घालतो. अळीच्या सहा अवस्था असून, त्या १४ ते ३० दिवसांत पूर्ण होतात. पूर्ण वाढलेल्या अळीच्या डोक्यावर इंग्रजी ल् आकाराची खूण असते. तर, शेपटीकडे वरच्या पृष्ठभागावर चार काळे ठिपके चौकोनी आकारात दिसून येतात. त्यानंतर अळी जमिनीमध्ये कोषावस्थेत जाते. कोषावस्थेचा काळ ८ ते १० दिवसांपर्यंत असतो. मात्र, तापमान कमी असल्यास कालावधी ३० दिवसांपर्यंत वाढू शकतो. पतंग ८ ते १० दिवस जगतात. मादी पतंग निशाचर असून, रात्री अंडी घालायला बाहेर येतो. कीडीचे पतंग हे सदृढ असल्याने उडून दूरवरचा पल्ला गाठू शकतात.    

कीडीचे नुकसान अंड्यातून नुकत्याच बाहेर आलेल्या अळ्या पानांचा हिरवा भाग खरवडून खातात, त्यामुळे पानावर पांढरट पापुद्रयासारखे चट्टे पडतात. दुसऱ्या आणि तिसऱ्या अवस्थेतील अळ्या पानांना छिद्रे पाडतात. अळ्यांनी मक्याच्या अंकुरलेल्या शेंड्यावर हल्ला केल्याने झाडाची वाढ खुंटते.    

नियंत्रणाच्या उपाययोजना

कीटकनाशकांच्या शिफारशी   

       ः डाॅ. आनंद नरंगलकर, ९४०५३६०५१९  ः डाॅ. शेखर मेहेंदळे, ९४२१९१६३०९ (कृषी कीटकशास्त्र विभाग, डाॅ. बाळासाहेब सावंत कोकण कृषी विद्यापीठ, दापोली)