तृणधान्ये

गहू पिकावर सध्या मावा, तुडतुडे, कोळी अशा किडींचा प्रादुर्भाव दिसत आहे.

मावा –

लक्षणे:

• ही कीड फिकट पिवळसर- काळपट, हिरवट रंगाची साधारणपणे दोन ते तीन मि.मी. लांबीची असते. या किडीच्या शरीराच्या पाठीमागच्या बाजूस दोन नलिकांसारखे अवयव असतात.
• या किडीचे पिल्ले व प्रौढ पानांच्या पाठीमागील बाजूस, कोवळे शेंडे तसेच खोडावरील पेशीरस शोषून घेतात.
• गहू पिकाचे पाने पिवळसर, रोगट होतात.
• ही कीड मधाप्रमाणे गोड चिकट द्रव विष्ठेद्वारे पानांवर, खोडावर व गव्हाच्या कोवळ्या शेंड्यांवर टाकते. त्यावर बुरशी वाढून पानाची प्रकाशसंश्‍लेषण क्रिया बंद होते.
• परिणामी, गहू रोपे किंवा झाडे मरतात. पीक उत्पादनात मोठी घट येते.

नियंत्रण-
आर्थिक नुकसान संकेत पातळी - दहा मावा कीड प्रतिरोप.
वरील मर्यादा ओलांडल्यानंतर फवारणी प्रतिलिटर पाणी
व्हर्टिसिलियम लेकॅनी ५ ग्रॅम किंवा मेटारायझियम ५ ग्रॅम - १० ते १५ दिवसांच्या अंतराने दोन वेळा फवारावे.
थायामिथोक्‍झाम (२५ डब्ल्यूजी) ०.१ ग्रॅम किंवा ॲसिटामिप्रीड ०.५ ग्रॅम.

तुडतुडे

लक्षणे :

• तुडतुडे हे कीटक तीन ते चार मि.मी. लांब, पाचरीच्या आकाराचे हिरवट- राखाडी रंगाचे असतात. हे पानांवर दोन्ही बाजूंस तिरकस चालताना आढळून येतात.
• तुडतुडे पानातील अन्नरस शोषून घेतात.
• पानांचे शेंडे पिवळे पडतात व रोपाची वाढ खुंटते.

नियंत्रण –
फवारणी प्रतिलिटर पाणी
डायमिथोएट (३० ईसी) १.५ मि.लि.
पिकावर मावा आणि तुडतुडे एकत्रितपणे आढळून आल्यास मावा किडीच्या नियंत्रणासाठी शिफारस केलेल्या उपायांचा वापर करावा.

कोळी :

लक्षणे:
ही कीड लांब वर्तुळाकार, लाल- पिवळसर, पांढरट तपकिरी रंगाची असून ती पानांच्या पाठीमागच्या बाजूस राहून पानांतील रस शोषण करते.

नियंत्रण – फवारणी प्रतिलिटर पाणी
गंधक (८० डब्ल्यूपी पाण्यात मिसळणारे) २ ग्रॅम किंवा डायकोफॉल १ मि.लि. किंवा डायमिथोएट १.५ मि.लि. किंवा ॲबामेक्‍टिन ०.३ मि.लि.
पुढील फवारणी १० ते १२ दिवसांच्या अंतराने कीटकनाशक बदलून घ्यावी.

श्रीकांत खैरनार; ८८०५७५७५२७
(अखिल भारतीय समन्वित गहू संशोधन प्रकल्प, आघारकर संशोधन संस्था, महाराष्ट्र विज्ञान वर्धिनी, पुणे.)