हुमणी अळीचे एकात्मिक व्यवस्थापन

गेल्या काही वर्षांपासून राज्याच्या विविध भागांमध्ये हुमणी किडीचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. या किडीच्या नियंत्रणासाठी वेळीच सामुदायिक उपाययोजना करण्याची आवश्‍यकता आहे. राज्यामध्ये खरिपात प्रामुख्याने भात, ऊस, ज्वारी इ. पीक, तर रब्बीमध्ये गहू, हरभरा अशा पिके घेतली जातात. या पिकांवर हुमणी अळीचा प्रादुर्भाव वाढत आहे. राज्यामध्ये हुमणी किडीच्या प्रामुख्याने दोन प्रजाती आढळतात.

 जीवनक्रम  अंडी, अळी, कोष आणि भुंगेरे अशा चार अवस्था. त्यात अळी अवस्था पिकांच्या मुळावर जगत असल्याने सर्वात नुकसानकारक असून, ती तीनवेळा कात टाकत मोठी होते. संपूर्ण जीवनक्रम वर्षभरात पूर्ण होत असला तरी त्यात अळी अवस्था ६ ते ८ महिने इतकी मोठी आहे.

नियंत्रणाचे उपाय  हुमणीच्या जीवनक्रमात भुंगेरे हीच एक अवस्था थोड्या कालावधीसाठी जमिनीबाहेर असते. बाकी सर्व अवस्था जमिनीत असतात. त्यामुळे या अवस्थेत किडीचा बंदोबस्त करण्यावर जास्त लक्ष देणे गरजेचे आहे.

अ) भुंगेऱ्यांचा सामुदायिक बंदोबस्त  पहिला पाऊस झाल्यावर हुमणीचे भुंगेरे सुर्यास्तानंतर बाभूळ, बोर, लिंब या झाडांवर पाने खाण्यासाठी गोळा होतात. अशा झाडांच्या फांद्या रात्री काठीच्या सहाय्याने हलवून खाली पडलेले भुंगेरे गोळा करावीत. राॅकेल मिश्रीत पाण्यात टाकून मारावेत. हा उपाय शेतकऱ्यांनी सामुदायिकरित्या केल्यास अंडी घालण्यापूर्वीच भुंगेऱ्यांचा नायनाट करणे शक्य होईल.   ब) हुमणी अळीचा बंदोबस्त  

क) जैविक नियंत्रण

ड) रासायनिक नियंत्रण  कीटकनाशक हे बुंध्याभोवती जमिनीत मिसळून, पिकांस हलके पाणी द्यावे.

पीक........कीटकनाशक........मात्रा ऊस........फिप्रोनील (०.३ टक्के दाणेदार)........३३ किलो हेक्टर किंवा ऊस........फिप्रोनील (०.३ टक्के) + इमिडाक्लोप्रीड (४० टक्के डब्ल्यू.जी.)........प्रती हेक्टर ५०० ग्रॅम १२५० लिटर पाण्यात मिसळून नोझल काढलेल्या पंपाने ऊस लागवडीमध्ये ओळीत सोडावे. (ड्रेंचिंग)

डॉ. दा. स. पोखरकर, ९९२३७३५००२ डॉ. पं. वि. पाटील, ७५८८९२११९६ (डॉ. पोखरकर हे कृषी कीटकशास्त्र विभाग प्रमुख असून, डॉ. पाटील हे संशोधन सहयोगी (क्राॅपसॅप), महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी.)