मागच्या भागात आपण विहीर आणि कूपनलिका यांमधील फरक पाहिला. त्यात असे लक्षात येते की कूपनलिका ही कधीही कोरडी पडू शकते आणि म्हणून तिचं पुनर्भरण करणं अनिवार्य आहे. सध्याही अनेक ठिकाणी कूपनलिकेचे पुनर्भरण विविध मार्गांनी केले जात आहे. आपण याची माहिती घेऊया म्हणजे प्रत्येक उपाययोजनेतून नक्की काय साध्य होते ते लक्षात येईल. कूपनलिकेभोवती खड्डा करून त्यात पाणी वळविणे ः जिथे कूपनलिका असेल त्या ठिकाणी कूपनलिकेच्या सभोवताली एक चौकोनी किंवा गोल खड्डा (५ x ५ फूट, १०-१५ फूट खोल) करावा. त्यामध्ये खडी आणि रेती टाकून तो खड्डा साधारण पाऊण भाग भरावा. त्या खड्ड्यात घराच्या छपराचे आणि इतर परिसरातील पावसाचे पाणी सोडले जाते. हे पावसाचे पाणी खड्ड्याच्या माध्यमातून जमिनीत मुरेल आणि कूपनलिकेला त्याचा फायदा होईल अशी समजूत करून घेतली जाते. हे केल्यावर काय होते ः कूपनलिका करताना जोपर्यंत माती, मुरूम असतो, तोपर्यंत केसिंग पाइप टाकतात, ज्यायोगे कूपनलिका ढासळत नाही. खाली पक्का दगड (काळा कातळ) लागला की मग तो ड्रील करून त्याच्याखालचा पाण्याचा साठा शोधला जातो. जेव्हा पाऊस पडतो आणि पाणी नैसर्गिकपणे किंवा योजनेमार्फत जमिनीत मुरवले जाते, तेव्हा ते मातीतून खाली जात जात शेवटी खालच्या कातळापर्यंत पाेचते. कातळाच्या वरच्या भागात जेव्हा पाणी मुरवले जाते तेव्हा कूपनलिकेच्या केसिंग पाइपमुळे ते पाणी कूपनलिकेमधे जाऊ शकत नाही. तो खड्डा पावसात भरतो आणि ते पाणी उताराच्या दिशेने वाहून जाते. आपला समज होतो की आपण पुनर्भरण करतोय पण प्रत्यक्षात पाणी उताराच्या दिशेने जमिनीखालून वाहून गेलेलं असते. कूपनलिकेच्या केसिंग पाइपला छिद्रे पाडून पुनर्भरण ः कूपनलिकेच्या सभोवताली एक चौकोनी किंवा गोल खड्डा केला जातो. (५ x ५ फूट, १०-१५ फूट खोल) आणि नीट बांधकाम करून आतून प्लास्टर आणि घोटाई केली जाते. खड्ड्यामध्ये असलेल्या कूपनलिकेच्या केसिंग पाइपला अनेक छिद्रं पाडली जातात. त्या पाइपभोवती एक नायलॉनचा दोरा गुंडाळला जातो. हे झाल्यावर खड्ड्यामध्ये खडी आणि रेती टाकून त्या खड्ड्यात घराच्या छपराचे आणि इतर परिसरातील पावसाचे पाणी सोडले जाते. हे केल्यावर काय होते ः जेव्हा पाऊस पडतो आणि पाणी नैसर्गिकपणे किंवा योजनेमार्फत या खड्ड्यात मुरवले जाते, तेव्हा ते आपण टाकलेल्या रेती, खडी, दगड यांच्या थरांतून खाली जाते आणि खड्ड्याच्या तळाशी थांबते. त्या खड्ड्यात साठलेले पाणी मग त्या विविध थरांमधून गळून केसिंग पाइपपर्यंत पोचते आणि मग सच्छिद्र पाइपभोवती गुंडाळलेल्या नायलॉनच्या दोरातून गळून जाऊन छिद्रांमधून पाइपमध्ये जाते आणि तिथून ते थेट त्या कूपनलिकेच्या जलसाठ्यापर्यंत पोचते आणि भूगर्भातील तो साठा परत वाढवायला मदत करतं. फक्त, हे करताना, पाइप भोवती गुंडाळलेला नायलॉनचा दोरा किती नीट गुंडाळला आहे आणि येणाऱ्या पाण्यामध्ये माती किती आहे याचा पुरेसा विचार केला नसेल तर पाइपची छिद्रं बुजून पाणी केसिंग पाइपमध्ये जाण्याचा मार्ग बंद होऊ शकतो. त्यामुळे पुनर्भरण करण्यात अपयश येऊ शकतं. त्याचप्रमाणे, पावसाचं प्रमाण जास्त असेल आणि खड्डा पुरेसा बांधला नसेल तर पाणी बाहेर वाहून जाऊ शकतं. त्यामुळे हा उपाय करताना योग्य काळजी घेतली नाही तर याचा मर्यादित उपयोग होतो. हा सध्या सर्वाधिक वापरला जाणारा उपाय आहे. दोन/चार चेंबरच्या फिल्टरचा वापर करून कूपनलिकेचे पुनर्भरण ः
कूपनलिका पुनर्भरणाचे फायदे ः
संपर्क ः डॉ. उमेश मुंडल्ये, ९९६७०५४४६०
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.