दुष्काळाशी तोंड देणाऱ्या बुलढाणा जिल्ह्यातील सिंदखेडराजा तालुक्यांतील शेतकऱ्यांना संरक्षित शेतीने चांगला आधार दिला. जिद्द, चिकाटीतून शेतकऱ्यांनी परिस्थितीवर मात करत काटेकोर शेतीमध्ये स्वतःची वेगळी ओळख तयार केली आहे. नशिराबाद, चांगेफळ गावातील प्रयोगशील शेतकऱ्यांच्या शेडनेटमधील शेतीचा घेतलेला आढावा...
विदर्भ- मराठवाड्याच्या सीमेवर सिंदखेडराजा तालुक्यातील शेतीला मागील काही वर्षांपासून सातत्याने कमी पावसाचा फटका बसत आहे. अशा परिस्थितीतही प्रयोगशील शेतकरी पारंपरिक शेतीसोबतच थोड्या क्षेत्रावर शेडनेटमध्ये बीजोत्पादन करून उत्पन्न वाढीसाठी सातत्याने प्रयत्न करताना दिसतात. अशा शेतकऱ्यांपैकी आहेत नशिराबादमधील दिलीप कुंडलिकराव मेहेत्रे आणि चांगेफळमधील किसन हिंमतराव नरवाडे.
जालना-बुलडाणा जिल्ह्याच्या सीमेवरील नशिराबाद हे गाव. काही वर्षांपूर्वी मागासलेले, कोरडवाहू पीकपद्धतीमुळे जेमतेम उत्पादन मिळवणारे गाव म्हणून नशिराबाद ओळखले जात होते. या गावशिवारात दिलीप मेहेत्रे हे २००१ पर्यंत शेतमजुरी करायचे. पण आर्थिक परिस्थिती बदलण्यासाठी मेहेत्रे यांनी पुढाकार घेऊन शेतीतील पीकपद्धती बदलण्याचा निर्णय घेतला. यासाठी गाव सोडून पहिल्यांदा शेतात राहण्याचा त्यांनी निर्णय घेतला. सध्या त्यांच्याकडे बारा एकर शेती आहे. सन २००१ साली सुरवातीला त्यांनी दहा गुंठे क्षेत्रावर शेडनेटमध्ये बियाणे कंपनीसाठी मिरची बीजोत्पादनाला सुरवात केली. यासाठी प्रयोगशील शेतकरी, बियाणे कंपनीतील अधिकाऱ्यांच्याकडून प्रशिक्षण घेतले. या भागात तेव्हा कुणीही अशाप्रकारे बीजोत्पादन घेत नव्हते. मात्र मेहेत्रे यांनी काही पिकानंतर बीजोत्पादनात जम बसविल्याचे पाहून गावातील इतर शेतकरीदेखील संरक्षित शेती आणि बीजोत्पादनाकडे वळाले. सध्या मेहेत्रे चार एकरांवर बीजोत्पादन घेतात. सध्या त्यांच्याकडे बारा शेडनेट असून त्यामध्ये मिरची, टोमॅटो, काकडी, खरबुजाचे बीजोत्पादन घेतले जाते.
बदलेले अर्थकारण दुसऱ्याकडे मोलमजुरी करणारे मेहेत्रे कुटुंब आज स्वतःच्या आर्थिक ताकदीवर उभे आहे. त्यांनी शेतातच टुमदार घर बांधले आहे. शेती कामांसाठी दोन ट्रॅक्टर, स्वतःसह मुलांसाठी दुचाकी, चारचाकी गाडी दारात उभी आहे. संरक्षित सिंचनासाठी पाणी मिळवण्यासाठी विहीर, कूपनलिकेसह त्यांनी एक कोटी क्षमतेचे शेततळे बांधले. एका शेडनेटमधील (दहा गुंठे) बीजोत्पादनापासून झालेली सुरवात आता बारा शेडनेटपर्यंत पोचली आहे. दिलीप मेहेत्रे यांचे जेमतेम दहावीपर्यंत शिक्षण झाले आहे. परंतु आता आर्थिक प्रगतीमुळे मुलांना त्यांनी उच्च शिक्षण दिले. मोठा मुलगा प्रदीप हा बीएससी झाला आहे. प्रदीपची बायको सौ. रेखा ही डिफार्म झाली आहे. लहान मुलगा सतीश हा एमबीबीएसच्या दुसऱ्या वर्षात आहे. आई-वडील, दिलीप व त्यांची पत्नी, मुलगा व सून असे सर्वजण दररोज शेती व्यवस्थापनात रमतात. २००१ मध्ये दुसऱ्याच्या शेतीमध्ये मजुरी करणाऱ्या दिलीप यांच्याकडे आज २५ मजूर कामासाठी येतात. हे सर्व मजूर शेडनेटमधील शेतीत तांत्रिक कामे कुशलपणे करतात. तासाप्रमाणे त्यांना मजुरी दिली जाते. बीजोत्पादनाच्या बरोबरीने मेहेत्रे यांच्या आठ एकर शेतीमध्ये सोयाबीन, कपाशी, मका या पिकांची लागवड असते. या पिकांच्यामध्येही चांगले उत्पादनाचे ध्येय मेहेत्रे यांनी ठेवले आहे.
नशिराबाद शिवारात दीडशेवर शेडनेट
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.