लहान ट्रॅक्टरचलित बियाणे, खते पेरणी यंत्र

अकोला येथील पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठातील कृषी शक्ती व अवजारे विभागात लहान ट्रॅक्टरवर चालू शकणारे बियाणे व खते पेरणी यंत्र तयार करण्यात आले आहे. यंत्राची रचना ः १) एका लोखंडी सांगाड्यावर एक पेटी बसवलेली असून, त्याचे खत व बियाण्यासाठी दोन भागात रूपांतर केले आहे. २) बियाण्यासाठी असलेल्या भागात चार वेगवेगळे कप्पे केले आहेत. बियाण्याची तबकडी पेटीच्या खालच्या बाजूस घट्ट बसवलेली आहे. ३) खतपेटीमध्ये स्वतंत्र कप्पे दिलेले आहेत. खत पेटीत दिलेल्या लोखंडी पट्टीद्वारे खत नियंत्रित केले जाते. खतांचे प्रमाण योग्य ठेवण्यासाठी पेटीवर दिलेल्या लोखंडी पट्टीवर रेषा दिलेल्या आहे. त्यानुसार पट्टीची लांबी कमी-जास्त करून खताची निर्धारित मात्रा देता येते. ४) बीजपेटीतील बियाणे प्रमाण करण्यासाठी खाचा असलेला रोलर बसवलेला आहे. लरच्या पट्टीची लांबी कमी-जास्त करून आवश्यकतेनुसार बियाण्याची मात्रा कमी-जास्त करता येते. ५) पेरणी यंत्राला जमिनीवर चालणाऱ्या दातेरी चाकाद्वारे गती दिली आहे. ६) यंत्राची वाहतूक सुलभ होण्यासाठी आणि पेरणीची खोली कमी-जास्त करण्यासाठी यंत्रास दोन चाके दिलेली आहेत. बियाणे, खत पेरणीनंतर आंतरमशागतही शक्य ः या यंत्राने हरभरा, मका, ज्वारी, तूर, सोयाबीन इ. पिकांची पेरणी करता येते. पिकानुसार दोन फणांतील अंतर कमी-जास्त करता येते. बियाण्यासोबत खताची मात्रा शिफारशीनुसार योग्य खोलीवर व बियाण्याच्या खाली पेरता येते. या यंत्राच्या साह्याने आंतरमशागत सुद्धा करता येते. त्यासाठी पेरणी यंत्राचा मुख्य सांगडा बाजूला काढता येतो. तेथील फणाला जमीन उकरण्यासाठी स्वीप जोडता येते. यंत्राचे ठळक वैशिष्ट्ये १) या यंत्राद्वारे विविध पिकांची पेरणी करता येते. उदाहरणार्थ, हरभरा, मका, ज्वारी, तूर व सोयाबीन इत्यादी. २) दोन ओळींमधील अंतर हे आवश्यकतेनुसार बदलता येते. ३) तसेच शिफारशीनुसार योग्य खोलीवर दाणेदार खतांची मात्रा देता येते. ४) या यंत्रामध्ये बियाणे घेण्यासाठी स्वतंत्र यंत्रणा दिलेली आहे. ५) हे यंत्र २० ते २५ अश्‍वशक्तीच्या लहान ट्रॅक्टरवर चालते. ६) या यंत्राच्या साह्याने आंतरमशागत सुद्धा करता येते. ७) या यंत्राचा वापर केल्याने बियाणे व वेळेची बचत होते. ८) या यंत्राची कार्यक्षमता १.५ ते २.० हेक्टर प्रति दिवस इतकी आहे. ९) वापरण्यास सोपे, देखभाल खर्च खूपच कमी. मनोहर पाखरे, ८८८८५९३८८१ (मनोहर पाखरे हे कृषी अभियांत्रिकी विभाग, कृषी महाविद्यालय, खंडाळा येथे सहाय्यक प्राध्यापक असून, डॉ. एस. एच. ठाकरे, कृषी शक्ती व अवजारे विभाग, पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला येथे विभाग प्रमुख आहेत.