दूध काढण्यापूर्वी जनावरांना खरारा करावा. यामुळे रक्तप्रवाह आणि रक्ताभिसरण क्रिया वाढते. दूध काढण्यापूर्वी दूध काढणी यंत्राचे सर्व भाग निर्जंतुक करावेत. स्वच्छतेचे सर्व नियम पाळावेत.
दूध काढणारी व्यक्ती दूध काढणाऱ्या व्यक्तीने पूर्ण अंग झाकले जाईल असे स्वच्छ कपडे घालावेत. तोंडावर मास्क किंवा कापड बांधलेले असावे. हाताची नखे कापलेली असावीत. शक्य असल्यास प्लॅस्टिक डिस्पोजेबल हातमोजांचा वापर करावा.दूध काढण्यापूर्वी हात साबणाने स्वच्छ धुवून आणि पुसून घ्यावेत. निर्जंतुक करून नंतरच दूध काढावे. दूध काढतेवेळी दूध पात्राच्या दिशेने खोकू किंवा शिंकू नये. गोठा
गोठ्यातील जमीन स्वच्छ व सपाट असावी. गोठ्यात जनावरांची गर्दी नसावी. गोठा सदैव स्वच्छ असावा. हवा खेळती असावी. गोठ्यात सूर्यप्रकाश मुबलक प्रमाणात असावा. जेणेकरून गोठ्यातील जमीन कोरडी राहील. दूध काढण्याची जागा स्वच्छ असावी. गोठ्यात बाहेरील व्यक्तींचा प्रवेश टाळावा. गोठ्याच्या प्रवेशावर जंतुनाशक फूट डिपची सोय करावी. त्यासाठी छोटे आयताकृती सिमेंटचे हौद तयार करावेत. त्याची खोली साधारण आपले पाय बुडतील एवढी असावी. त्यामध्ये पोटॅशिअम परमॅंग्नेट किंवा सोडियम हायपोक्लोराईट चे सौम्य द्रावण टाकावे. जेणेकरून बाहेरून येणारा व्यक्ती जंतुनाशक द्रावणात पाय बुडवूनच गोठ्यात प्रवेश करेल. गोठा निर्जंतुक पाण्याने स्वच्छ धुवावा. त्यामुळे धूळ उडणार नाही. जमिनीपासून चार ते पाच फुटांपर्यंत चुना लावावा. त्यामुळे गोठा जंतूविरहित राहतो. दूध काढण्यापूर्वी जंतुनाशकाच्या द्रावणाने गाई,म्हशींची कास, सड, शेपटी व मागील भाग धुवून घ्यावा. कास स्वच्छ कोरड्या कापडाने पुसून घ्यावी. यामुळे दुधात घाण, शेण, माती, चिखल तसेच केस पडणार नाहीत. जंतू संसर्ग टाळला जाईल. अंगावर गोचीड, गोमाश्या व चिलटे नसावीत. तोंडखुरी, पायाखुरी, घटसर्प, एकटांग्या व ब्रुसेल्लोसीस प्रतिबंधात्मक लसीकरण करावे. धार काढण्याच्या बादल्या, किटल्या, चरव्या,कॅन यांना कमीत कमी कोपरे असावेत. म्हणजे ती स्वच्छ करायला सोपी जातात. पात्रांची तोंडे छोटी असावीत. दूध काढण्याच्या पूर्वी आणि नंतर भांडी गरम पाण्याने धुवावी. भांडी धुण्यासाठी डिटर्जंट पावडर वापरावी. दूध काढण्यापूर्वी जनावरांस खरारा करावा. त्यामुळे अंगावरील सुटे केस निघून जातील. दुधात पडणार नाहीत. तसेच यामुळे रक्तप्रवाह व रक्ताभिसरण क्रिया वाढते. दूध काढण्यापूर्वी यंत्राचे सर्व भाग निर्जंतुक करून घ्यावेत. यंत्रामध्ये कोणताही दोष नाही, याची खात्री करावी. दूध काढताना चारही सडांमधून सुरवातीच्या धारा जमिनीवर सोडाव्यात. दूध काढून झाल्यानंतर जनावरांना कमीत कमी एक तास खाली बसू देऊ नये. कारण सडाची छिद्रे धार काढल्यानंतर किमान एक तास उघडी असतात. धार काढल्यानंतर सड निर्जंतुक द्रावणामध्ये बुडवावेत. - डॉ. गोपाल मंजुळकर, ९८२२२३१९२३ (पशू विज्ञान विभाग, कृषि विज्ञान केंद्र, अकोला)
