पीक व्यवस्थापनामध्ये ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर

पीक व्यवस्थापन, कीडनाशकांची फवारणी, सिंचन, पिकांचे आरोग्य मूल्यांकन इत्यादी कामांमध्ये ड्रोनचा वापर महत्त्वाचा ठरतो. पीक व्यवस्थापनाची कार्यक्षमता वाढविण्यासाठी ड्रोन  तंत्रज्ञान उपयुक्त ठरणारे आहे.

ड्रोन किंवा यूएव्ही (मानवरहित हवाई वाहन) हे एक ऑटो पायलट आणि जीपीएस निर्देशांकांची मदत घेऊन पूर्व निर्धारित मार्गाने उड्डाण करणारे हवाई परिवहन उपकरण आहे. चालकाच्या हातात असलेल्या रिमोटच्या साहाय्याने किंवा जीपीएसच्या दिशानिर्देशानुसार याला नियंत्रित करण्यात येते. कृषी क्षेत्रामध्ये वापरण्यात येणारे ड्रोन हे साधारणतः २० मीटर (६० फूट) उंच आणि ३ किमी लांब उडू शकतात. या दरम्यान येणाऱ्या प्रत्येक घटकांवर नजर ठेवण्यापासून ते कीडनाशक फवारणीपर्यंतची कामे ड्रोनच्या साहाय्याने करता येतात.  ड्रोनच्या साहाय्याने पिकांचे निरीक्षण, नियोजन शक्य आहे. चेसिस, प्रोपेलर्स, मोटर, विद्युत वेग नियंत्रक (इलेक्ट्रॉनिक स्पिड कंन्ट्रोलर), उड्डाण नियंत्रक यंत्र (फ्लाइट कंट्रोलर डिव्हाईस), रेडिओ रिसीव्हर आणि बॅटरी हे ड्रोनचे प्रमुख भाग आहेत. आवश्यकतेनुसार यावर विविध सेंन्सर आणि उपकरणे बसविली जातात. 

कृषी क्षेत्रामध्ये ड्रोन तंत्रज्ञानाचा वापर  मृदा आणि क्षेत्र विश्लेषण  

पेरणी नियोजन 

पीक फवारणी 

पिकांची देखभाल 

सिंचन  

पिकांचे आरोग्य मूल्यांकन 

पीक आरोग्यासोबत पिकावरील कीड, रोगांचे निरीक्षण करून त्याचे मूल्यांकन करणे आवश्यक आहे. पिकांच्या आरोग्य मूल्यांकनासाठी व्हिजिबल आणि इन्फ्रारेड सेंन्सरचा उपयोग केला जातो. ड्रोनमधून या सेंन्सरच्या साहाय्याने पिकांचे स्कॅनिंग करून प्रादुर्भाव झालेल्या रोपांची ओळख केली जाते आणि आवश्यकतेनुसार उपाययोजना करण्यात येते. 

 - महेश निकम, ९४०३३३२१५३

पी.एचडी. स्कॉलर, कृषि शक्ती व औजारे विभाग, डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला