शेळ्या- मेंढ्यांमधील आंत्रविषार

मोठ्या शेळ्या-मेंढ्या तीव्रतेनुसार काही दिवसांपर्यंत आजारी राहतात. ज्यामध्ये ताप येणे, तोंडातून फेस येणे, अडखळत चालणे, तोल जाणे, गोल फिरणे, चक्कर येणे तसेच श्वसनास त्रास होणे इत्यादी लक्षणे दिसतात. 

शेळ्या-मेंढ्यांना होणारा आंत्रविषार हा पावसाळ्यात अधिक प्रमाणात आढळणारा आजार आहे. पावसाळ्यात उगविलेले कोवळे लुसलुशीत गवत भरपूर प्रमाणात खाल्ल्यामुळे शेळ्या- मेंढ्यांमध्ये या आजाराचा प्रादुर्भाव  दिसून येतो. आंत्रविषार हा जिवाणूंमुळे होणारा अति तीव्र ते तीव्र स्वरूपाचा आजार असून बहुतेक वेळेस आजारी शेळ्या,मेंढ्यांना उपचार करण्यास वेळ सुद्धा मिळत नाही.  हा आजार क्लोस्ट्रीडीयम परफ्रिंजन्स नावाच्या जिवाणूमुळे होतो. या जिवाणूंची वाढ ऑक्सिजन विरहीत वातावरणात होते. हे जिवाणू थोड्या अधिक प्रमाणात जमिनीत व जवळपास प्रत्येक जनावरांच्या आतड्यात वास्तव्य करून राहतात. परंतु अनुकूल वातावरण म्हणजे ऑक्सिजन विरहित वातावरण नसल्यामुळे आजार होण्याइतपत जिवाणूंची वाढ होत नाही. परंतु जेव्हा कधी शेळ्या,मेंढ्यांना उत्तम खाद्य पदार्थ जसे ज्वारी, मका, गहू, चारा, लुसलुशीत गवत अचानक मिळते, तेव्हा त्या अधिक प्रमाणात खातात. त्यामुळे पोट गच्च होतो, अपचन होते, आतड्यांची गती मंदावते. खाल्लेले अन्न पोट व आतड्यांमध्ये दीर्घ कालावधीसाठी साठते. यामुळे ऑक्सिजन विरहित वातावरण निर्माण होऊन क्लोस्ट्रीडीयम परफ्रिंजन्स जिवाणूंची अधिक प्रमाणात वाढ होते. हे जिवाणू खूप मोठ्या प्रमाणात विष तयार करतात. हे विष आतड्यांद्वारे संपूर्ण शरीरात शोषले जाते. या विषामुळे मेंदू, आतडे, मूत्रपिंड व इतर आंतरिक अवयवांना इजा होते. त्यामुळे आजारी पडून मृत्यू होतो. हा आजार मुख्यतः तीन ते वीस आठवडे वयाच्या शेळ्या,मेंढ्यांमध्ये अधिक प्रमाणात दिसून येतो. लहान कोकरांना/करडांना आजाराचा प्रादुर्भाव अधिक प्रमाणात दूध प्यायल्यामुळे होते.

लक्षणे 

प्रतिबंध आणि उपचार 

 - डॉ. भुपेश कामडी, ७५८८२२६०१८.  - डॉ. विठ्ठल धायगुडे, ९०८२२९२३४१. (क्रांतिसिंह नाना पाटील  पशुवैद्यकीय महाविद्यालय, शिरवळ,जि.सातारा)