महाराष्ट्रात रब्बी कांदा पिकाचे क्षेत्र मोठ्या प्रमाणात असते. त्यासाठी रोपवाटिकेची तयारी ऑक्टोबर महिन्यात केली जाते. एक हेक्टर कांदा लागवडीसाठी पाच गुंठ्यांची रोपवाटिका पुरेशी असते. अधिक उत्पादन मिळवण्यासाठी सुधारित जातींचा वापर करणे अत्यंत गरजेचे आहे. रोपवाटिका व्यवस्थापन
पाण्याचा चांगला निचरा होणारी उताराची जमीन निवडावी. जमिनीमध्ये चांगल्या कुजलेल्या ५०० किलो शेणखतामध्ये १.२५ किलो ट्रायकोडर्मा व्हिरीडी मिसळावे. रोपवाटिका गादी वाफे किंवा सपाट वाफ्यांवर करावी. गादी वाफे १.५ सेंमी उंच, १.२ मीटर रुंद आणि ६० मीटर लांब (सोयीनुसार) असावेत. सपाट वाफे तयार करताना १ ते १.२ मीटर रुंद आणि ५ ते ६ मीटर लांब करावेत. जाती भीमा शक्ती, भीमा किरण लागवड
लागवडीसाठी हेक्टरी ५ ते ७ किलो बियाणे लागते. प्रति किलो बियाणास २ ते ३ ग्रॅम थायरम किंवा कॅप्टन किंवा कार्बेन्डाझीमची बीजप्रक्रिया करावी. पेरणी ओळीमध्ये ५ ते ७.५ सेंमी अंतरावर १ ते १.५ सेंमी. खोलीवर करावी. नत्र २ किलो, स्फुरद आणि पालाश प्रत्येकी १ किलो द्यावे. पेरणीनंतर १५ ते २५ दिवसांनी प्रत्येकी १ किलो नत्र द्यावे. रोपे उगवण्यापूर्वी वाफ्यावर पेंडिमिथॅलीन २ मिलि प्रति लिटर पाण्यात मिसळून फवारणी करावी. पेरणीनंतर २०-२५ दिवसांनी एक खुरपणी करावी. पाणी व्यवस्थापन ठिबक सिंचन
प्रत्येक वाफ्यामध्ये इनलाइन ड्रिपर असणाऱ्या १६ मिमी व्यासाच्या लॅटरलचा वापर करावा. दोन ड्रिपरमध्ये ३० ते ५० सेंमी अंतर असावे. ड्रिपरची पाणी बाहेर टाकण्याची क्षमता ताशी ४ लिटर असावी. दोन लॅटरलमध्ये ६ मीटर अंतर ठेवावे. नोझलची पाणी फेकण्याची क्षमता ताशी १३५ लिटर असावी. रोपवाटिकेतील जादा झालेले पाणी बाहेर काढून टाकावे. जास्त पाण्यामुळे रोपे मरण्याची शक्यता असते. रोपे पुनर्लागवडीसाठी रांगडा हंगामात ४५-५० आणि रब्बी हंगामात ५०-५५ दिवसानंतर तयार होतात. रोपे काढणीच्या २-३ दिवस आधी थोड्या प्रमाणात पाणी द्यावे. पानांचा शेंड्याकडील एक तृतीयांश भाग कापून काढावा. कार्बोसल्फॉन २ मिलि व कार्बेन्डाझिम १ ग्रॅम प्रति लिटर पाण्यात मिसळून द्रावण तयार करावे. या द्रावणात रोपांची मुळे २ तास बुडवून नंतर लागवड करावी. या प्रक्रियेमुळे कीड व बुरशीजन्य रोगांचा प्रादुर्भाव कमी होतो. कीड नियंत्रण फवारणी ः प्रति लिटर पाणी फुलकिडे
मेटॅलॅक्झील अधिक मॅंकोझेब (संयुक्त बुरशीनाशक) २ ग्रॅम द्रावण करून रोपांच्या ओळीत ओतावे. मॅंन्कोझेब २.५ ग्रॅम किंवा ट्रायसायक्लॅझोल १ ग्रॅम किंवा रोपांच्या पानांवर फवारणी करावी. टीप- लेखातील कीडनाशकांच्या शिफारसी कांदा व लसूण संशोधन संचालनालयाच्या आहेत.
- डॉ. राजीव काळे,९५२१६७८५८७,
(कांदा व लसूण संशोधन संचालनालय, राजगुरुनगर, जि. पुणे)
