अलीकडच्या काळात पशुपालनामध्ये सेक्स सॉर्डेड सीमेन तंत्रज्ञानाचा वापर वाढला आहे. जनावरांमध्ये ९० टक्के अचूकतेसह अनेक देशांमध्ये व्यावसायिकपणे हे तंत्रज्ञान वापरले जाते. या तंत्रज्ञानातून जातिवंत दुधाळ जनावरे पशुपालकांच्या गोठ्यामध्ये तयार होतील.
अन्नसुरक्षेच्या मागणीत वाढ आणि आहारातील प्रथिनांचे महत्त्व लक्षात घेऊन पशुपालनाकडे अधिक महत्त्व देण्यात येत आहे. मांस, दूध आणि दुग्धजन्य पदार्थांची मागणी जागतिक स्तरावर वाढली आहे; या मागणीची पूर्तता करण्यासाठी, जनावरांच्या शाश्वत उत्पादनास प्रोत्साहन देण्यासाठी आधुनिक तंत्रज्ञानाचा उपयोग सर्व स्तरावर वाढला आहे. दूध उत्पादनात जास्तीत जास्त वाढ व्हावी, यासाठी दुधाळ गाईंचे संगोपन केले जाते. यासाठी जातीवंत दुधाळ गाई, कालवडी गोठ्यात कशा तयार होतील, यावर भर देणे गरजेचे आहे. पशुपालनामध्ये सुधारणा घडवून आणण्यासाठी पूर्व-लैंगिक शुक्राणू (Pre Sexed Sperm) किंवा भ्रूण मध्यस्थीकृत (Embryo mediated) पशूधन उत्पादन; तसेच इतर जीनोमिक, प्रोटीमिक आणि फिनोमिक्स तंत्रज्ञानाद्वारे पशू उत्पादनाची वाढती मागणी पूर्ण करण्यासाठी प्रजनन धोरण जाहीर केले आहे.अलीकडच्या काळात सेक्स सॉर्डेड सीमेन तंत्रज्ञानाचा वापर वाढला आहे. जनावरांमध्ये ९० टक्के अचूकतेसह अनेक देशांमध्ये व्यावसायिकपणे हे तंत्रज्ञान वापरले जाते. उपलब्ध तंत्रज्ञानामध्ये शुक्राणूंच्या नियंत्रणापेक्षा उत्पादन खर्च, अंमलबजावणी आणि गर्भधारणेच्या संदर्भात काही अडथळे आहेत. मात्र शुक्राणूचे नुकसान न करता आणि अचूकतेसह तंत्र किंवा साधनांचा विकास केल्यास या तंत्रज्ञानाची प्रगती आणखी वेगवान होईल.
फ्लो सायटोमीटर पद्धती
गर्भधारणेचे प्रमाण
सेक्स सॉर्डेड सीमेनची मूलभूत तत्त्वे
सस्तन प्राण्यांमध्ये लिंग निर्धारण काटेकोरपणे गुणसूत्र करत असते. संततीचे लिंग (sex of offspring) संपूर्ण शुक्राणूद्वारे निश्चित केले जाते.
तंत्रज्ञानाची मर्यादा
भविष्यातील संधी
- डॉ. शिवाजी वाघ, ८६००४६७३७९ (पीएचडी स्कॉलर, पशू अनुवांशिकी विभाग, भारतीय पशू संशोधन संस्था, बरेली, उत्तरप्रदेश)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.