स्ट्रॉबेरी उत्पादक पट्यात पॅकहाउस आणि शीतकरण सुविधा महत्त्वाची आहे. त्यामुळे फळांची टिकवणक्षमता वाढेल. देश,विदेशातील बाजारपेठ विस्तारामुळे प्रक्रिया उद्योग वाढीला चांगली संधी आहे. यंदाच्या वर्षातील स्ट्रॉबेरी पिकाचा घेतलेला आढावा... महाराष्ट्रात स्ट्रॉबेरीची लागवड प्रामुख्याने सातारा जिल्ह्यातील महाबळेश्वर, पाचगणी, वाई परिसरात केली जाते. या परिसराचा देशातील उत्पादनात ८५ टक्के इतका वाटा आहे. स्ट्रॉबेरी फळ मऊ आणि अत्यंत नाशवंत आहे. यामध्ये अँटीऑक्सिडंट गुणधर्मांसह पुष्कळ पौष्टिक मूल्य आहेत. महाबळेश्वर,पाचगणी पट्ट्यात स्ट्रॉबेरीची लागवड ब्रिटिश राजवटीपासून आहे. नव्वदीच्या दशकाच्या सुरुवातीच्या काळात स्ट्रॉबेरी उत्पादनाची क्रांती झाली. या काळात विविध जातींची मातृ रोपे आयात करणे आणि त्याची रोपे तयार करण्यास सुरुवात केली. यामुळे लागवड क्षेत्रात वाढ झाली, लहान, अल्पभूधारक स्ट्रॉबेरी उत्पादक शेतकऱ्यांचे उत्पन्न व जीवनमानही उंचावण्यास हातभार लागला. सध्या महाबळेश्वर,पाचगणी,वाई पट्ट्यात स्ट्रॉबेरी लागवडीखालील क्षेत्र सुमारे ४५०० एकर आहे. सुमारे ४००० शेतकरी याची लागवड करतात. प्रत्येक शेतकऱ्याचे स्ट्रॉबेरी लागवडीखालील सरासरी क्षेत्र एक एकर इतके आहे. एकरी अंदाजे १२ टनापर्यंत उत्पादन मिळते. शेतकरी साधारणतः ५० हजार रुपये प्रतिटन दराने विक्री करतात. शेतकऱ्यांचा लागवड, पीक व्यवस्थापन आणि विक्रीचा खर्च वजा जाता एकरी सुमारे दोन लाख रुपये नफा शिल्लक राहतो. हे बाजारपेठेतील दरावर अवलंबून आहे. मात्र प्रत्यक्षात हे उत्पन्न कमी आहे. अमेरिकेसारख्या स्ट्रॉबेरी उत्पादक देशांमध्ये श्रमांच्या खर्चाचा हिस्सा एकूण खर्चाच्या ९० टक्के इतका आहे. सातारा जिल्ह्यातील अल्पभूधारक ०.७५ एकर क्षेत्र असणाऱ्या शेतकऱ्याला सुमारे १.५ लाख रुपये निव्वळ उत्पन्न मिळते.यावरून असे लक्षात येते की, शेतकऱ्यांना मिळणारा परतावा हा अनुकूल हवामान परिस्थितीत मिळतो. मात्र मागील काही वर्षात प्रतिकूल हवामानामुळे निव्वळ परतावा खूप कमी झाला. स्ट्रॉबेरीची बाजारपेठ स्ट्रॉबेरीचे उत्पादन जसे वाढत गेले तसे पूर्वी पुणे आणि मुंबईसारख्या जवळपासच्या ठिकाणी मर्यादित असलेल्या बाजारपेठादेखील विस्तृत झाल्या. हैदराबाद आणि बंगळुरूसारख्या दूरच्या बाजारपेठेत वाहतूक करणे शक्य झाली. निर्यातही होऊ लागली. एकंदरीत, स्ट्रॉबेरी पिकाची लागवड ज्या भागात केली जात आहे त्या भागाच्या समृद्धीस निश्चितच हातभार लागला आहे. मात्र प्रतिकूल हवामानाचा पीक उत्पादनावर परिणाम होत असतो.
योग्य धोरणाची आवश्यकता
- संगीता श्रॉफ, ९९२३०६३६८८
गोखले अर्थशास्त्र आणि राज्यशास्त्र संस्था, पुणे
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.