पुणे ः देशाच्या शेतीत विविध पिकांसाठी सर्वाधिक वापर होत असलेल्या ग्लायफोसेट (Glyphosate) या तणनाशकाच्या (Weedicide) वापरावर आता निर्बंध (Glyphosaate Ban) लावण्यात आले आहेत. किफायतशीर दरात इतर दर्जेदार तणनाशकाचा पर्याय नसल्याने आता शेतकऱ्यांची गैरसोय होण्याची शक्यता वर्तविली जात आहे.
केंद्रीय कृषी व शेतकरी कल्याण मंत्रालयाने ग्लायफोसेटच्या वापरावर मर्यादा घालणारी अधिसूचना जारी केली आहे. मंत्रालयाचे संयुक्त सचिव डॉ. प्रमोद कुमार मेहरदा यांनी २१ ऑक्टोबर २०२२ रोजी जारी केलेल्या अधिसूचनेनुसार, ग्लायफोसेटचा वापर आता फक्त मान्यताप्राप्त कीड नियंत्रक वापरकर्त्यांना (पेस्ट कंट्रोल ऑपरेटर्स) करता येईल.
ग्लायफोसेटचे उत्पादन, पुरवठा आणि विक्रीवर बंदी घालण्याची शिफारस करणारा महत्त्वपूर्ण अहवाल केरळ राज्य सरकारने केंद्राला पाठवला होता. त्याचबरोबर कीटकनाशके कायदा १९६८ मधील २७ व्या कलमाचा आधार घेता केंद्रीय कृषी मंत्रालयाने यापूर्वी सहा जुलै २०२० अधिसूचना काढली होती. त्यानुसार कीडनियंत्रक वापरकर्त्यांच्या माध्यमातून ग्लायफोसेटचा वापर करणे व त्याबाबत कोणाला हरकत असल्यास ९० दिवसांच्या आत हरकती दाखल करण्याची संधी देण्यात आलेली होती.
ग्लायफोसेटच्या वापरावर मर्यादा घालणारी अधिसूचना जारी केल्यानंतर जनतेमधून मागवण्यात आलेल्या हरकतींबाबत केंद्राने अभ्यास केला आहे. त्यामध्ये काही उपायदेखील जनतेमधून सुचवले गेले होते. त्यामुळे या प्रकरणाचा अभ्यास करण्यासाठी तज्ज्ञांची समिती स्थापन करण्यात आली. समिती स्थापना करतानाही कायद्याचा आधार घेण्यात आला.
‘‘कीटकनाशके कायद्यातील ४६ व्या कलमातील तरतुदीनुसार स्थापन करण्यात आलेल्या तज्ज्ञ समितीने या प्रकरणाचा अभ्यास केला. त्यांनी दिलेला अहवाल व केंद्रीय कीटकनाशक मंडळ व नोंदणीकरण समितीच्या (सीआयबीआरसी) सदस्यांसोबत झालेली सल्लामसलत या आधारे केंद्रीय कृषी मंत्रालय निर्णयाच्या निष्कर्षाला पोचले. ग्लायफोसेटच्या वापरामुळे मनुष्य व जनावरांच्या आरोग्याला धोका पोचतो असा हा निष्कर्ष, होता. त्यामुळे कायद्यातील तरतुदींचा वापर करीत केंद्राने एक आदेश जारी केला आहे,’’ असे कृषी मंत्रालयाने म्हटले आहे.
या आदेशानुसार, ग्लायफोसेट उपयोग निर्बंध आदेश २०२२ आता लागू झालेला आहे. त्यातील तरतुदीनुसार यापुढे कीडनियंत्रक वापरकर्त्यांशिवाय देशातील कोणतीही व्यक्ती ग्लायफोसेटचा वापर करू शकणार नाही. ग्लायफोसेटच्या सर्व नोंदणीधारकांकडून त्यांना दिलेली प्रमाणपत्र आता परत करावी लागतील. या नोंदणीधारकांना यापुढे ग्लायफोसेटचा वापर केवळ परवानाधारक कीडनाशक वापरकर्त्यांच्या (पीसीओ)माध्यमातून करता येईल, असे ग्लायफोसेटच्या बाटलीवरील ‘लेबल’ व माहिती पत्रकावर (लिफलेट) लिहिणे बंधनकारक असेल.
‘पीसीओं’ची संख्या मर्यादित
ग्लायफोसेट तणनाशकाचा दर्जा उच्च क्षमतेचा आहे. तसेच, ते किफायतशीर दरात उपलब्ध होत असल्यामुळे वर्षानुवर्षे शेतकऱ्यांना त्याचा आधार होता. मात्र, आता किफायतशीर दरातील पर्यायी तणनाशक नसल्यामुळे तसेच पीसीओंची संख्यादेखील मर्यादित असल्यामुळे शेतकऱ्यांना अडचणींचा सामना करावा लागेल, अशी भीती कृषी खात्याच्या सूत्रांनी व्यक्त केली आहे.
नोंदणीधारकांना तीन महिन्यांची मुदत
‘ग्लायफोसेट’वर आता बंदी आणल्यामुळे आधीच्या नोंदणीधारकाने त्याचे प्रमाणपत्र केंद्र शासनाकडे येत्या तीन महिन्याच्या आत परत करावे लागेल. मात्र, त्यानंतर त्याच्यावर कायदेशीर कारवाई केली जाईल, असा इशारा या अधिसूचनेमध्येच देण्यात आला आहे.
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.
