कृषी विद्यापीठ देणार सेंद्रिय कापसाचा वाण

नागपूर ः सेंद्रिय अन्नधान्यासोबतच येत्या काही काळात सेंद्रिय पद्धतीच्या शेतीतून कापूस वाण आणि त्यापासून तयार कापडही उपलब्ध होणार आहे. स्वित्झर्लंड येथील एका अशासकीय संस्थेच्या निधीतून अकोला कृषी विद्यापीठात त्या पार्श्‍वभूमीवर संशोधनाचे काम हाती घेण्यात आले आहे.  जागतिकस्तरावर पूर्वी कापसाच्या सरळ वाणांची लागवड होत होती. त्यानंतरच्या काळात साधारणतः १९९५ पासून बीटी (जी. एम) तंत्रज्ञानाचा अंतर्भाव असलेल्या कापूस वाणाच्या लागवडीखालील क्षेत्र ९५ टक्क्यांपर्यंत पोचले. उर्वरित केवळ पाच टक्‍के क्षेत्रावरच सरळ कापूस वाणाची लागवड होते. दरम्यानच्या काळात जागतिक आरोग्य संघटनेने जी. एम. तंत्रज्ञानाचे धोके अधोरेखित केले. तणनाशक सहनशील जनुकाचा अंतर्भाव असलेल्या कापूस वाणामुळे कर्करोग होत असल्याचा अहवालदेखील जागतिक आरोग्य संघटनेने दिला. आरोग्याप्रती जागरूक असलेल्या अभ्यासकांमधून व ग्राहकांमधून त्यामुळे सेंद्रिय कापूस वाणांपासून निर्मित कापडाची मागणी होऊ लागली आहे. ही बाब लक्षात घेऊन स्वित्झर्लंड येथील रिसर्च इन्‍स्‍टिट्यूट ऑफ ऑर्गेनीक ॲग्रीकल्चर (एफ.आय.बी.एल) या संस्थेने सेंद्रिय कापूस वाण उपलब्ध करून देण्याचा निर्णय घेतला आहे. ही संस्था या विषयात कार्य करणाऱ्या सर्व संस्था किंवा तज्ज्ञांना एकत्र आणण्याचे काम करणार आहे. भारतात या विषयावरील संशोधनाचे काम डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठाकडे सोपविण्यात आले आहे. यासंबंधीच्या कापूस वाणाची लागवड जुलै २०१८ मध्ये विद्यापीठाच्या कृषी विद्या प्रक्षेत्रावर करण्यात आली. यात चाचण्या घेत वस्त्रोद्योग क्षेत्राकडून मागणी असलेल्या लांब धाग्याचा कापूस वाण संशोधित केला जाणार आहे, अशी माहिती कृषिविद्या शाखेचे विभागप्रमुख डॉ. आदिनाथ पसलावार यांनी दिली. 

पहिल्या टप्प्यात स्वित्झर्लंड येथील संबंधित संस्थेकडून सुमारे ८ लाख रुपयांचा निधी या प्रककल्पाकरिता उपलब्ध करून देण्यात आला आहे. सेंद्रिय पद्धतीने वाणनिमिर्ती करणार  डॉ. पसलावार म्हणाले, की या प्रकल्पात नॉन बीटी असे सरळ व संकरित कापूस वाण निवडण्यात येईल. यात कृषी विद्यापीठे व खासगी कंपन्या यांच्या वाणांचा समावेश असेल. त्यांची सेंद्रिय पद्धतीने लागवड व व्यवस्थापन करण्यात येईल. त्याद्वारे तयार झालेले बियाणे हे सेंद्रिय पद्धतीचे असेल. त्याचाच उपयोग पुढे मुख्य उद्दिष्टासाठी करता येईल.