खानदेशात ‘४१९’ ऊस वाणाचे क्षेत्र अत्यल्प

जळगाव : खानदेशात ४१९ या ऊस वाणाची अत्यल्प क्षेत्रात लागवड आहे. या उसाला रसवंतीसह आरोग्यासंबंधी खाण्यासाठी बाजारात मागणी असते. काही शेतकरी बऱ्यापैकी बाजारपेठ मिळवीत आहेत. त्याचा अधिकाधिक शेतकऱ्यांपर्यंत प्रसार व लाभ पोहोचविण्यासंबंधीचा मुद्दाही यानिमित्त अधोरेखित होत आहे. 

खानदेश ऊस पिकासाठी २५ वर्षांपूर्वी आघाडीवर होता. जळगाव जिल्ह्यात सात साखर कारखाने सुरू होते. धुळ्यात तीन आणि नंदुरबारातही तीन कारखाने गतीने कार्यरत होते. सहकाराला महत्त्व होते. त्या वेळेस उसाखालील क्षेत्र खानदेशात ३४ हजार हेक्टरपर्यंत पोहोचत होते. पण गेल्या २५ वर्षांत सहकार लयास गेला, तसे उसाचे क्षेत्रही घटले. आजघडीला खानदेशात सुमारे २० हजार हेक्टरवर उसाची लागवड झाली आहे. साखर कारखानदारी खासगी आहे. खानदेशात सध्या सात कारखाने आहेत. 

ऊस पिकापासून अनेक शेतकरी दुरावले आहेत. ऊसतोड रखडणे, कमी दर अशा तक्रारी असतात. या स्थितीत दिलासादायक म्हणून उसाचा ४१९ हा वाण समोर येत आहे. याचा रंग काळा-जांभळा आहे. त्याला रसवंतीसह काविळ व इतर आजारांसंबंधी खाण्यासाठी मागणी आहे. एकरी २० ते २५ टन उत्पादन शक्य आहे. त्याची नगावर बाजारात विक्री केली जाते. खानदेशात सुमारे ३० हेक्टरवर हा ऊस आहे. काही मोठ्या किंवा नामांकित रसवंत्यांकडून त्याला विशेष मागणी आहे. शेतकऱ्याला एक एकरात किमान दीड लाखाचा नफा मिळू शकतो. काही शेतकरी थेट बाजारात विक्री करतात. तसेच रसवंत्यांनाही हा ऊस देतात. बाजारात त्याला ६० रुपये प्रतिनग असा किरकोळ दर आहे.

जळगाव जिल्ह्यात अमळनेरातील मुडी, मांडळ, जळगावमधील आव्हाणे व परिसर, यावलमधील सांगवी व लगत, धुळ्यातील शिंदखेडामधील बेटावड, मुडावद, धुळ्यातील तऱ्हाडी, शहादामधील तापी काठावरील काही गावे आदी क्षेत्रात हा ऊस आहे.

कारखान्यात हा ऊसगाळपासाठी येत नाही. या उसाच्या माध्यमातून काही शेतकऱ्यांना बऱ्यापैकी नफा मिळत आहे. त्याचा दर्जेदार वाणांच्या प्रसारासाठी काम व्हायला हवे.  - अजित सावंत, शेतकी अधिकारी, सातपुडा कारखाना, पुरुषोत्तमनगर, जि. नंदुरबार

मी थेट शेतकऱ्यांकडून काळ्या उसाची खरेदी करून बाजारात त्याची विक्री करतो. जळगाव जिल्ह्यात सर्वच आठवडी किंवा प्रमुख बाजारांमध्ये मी ऊस विक्रीसाठी जातो. त्याची सध्या ६० रुपये प्रतिनग या दरात विक्री करीत आहे.  - गणेश भोई, उसाचे किरकोळ विक्रेते, शिवाजीनगर, जळगाव