माती परीक्षणामुळे जमिनीतील उपलब्ध अन्नद्रव्यांचे प्रमाण समजते. त्यानुसार खतांचा पुरवठा करणे सोपे जाते. खारपट व चोपण जमिनी सुधारण्यासाठी माती परीक्षणाचा फायदा होतो. तसेच पिकांच्या वाढीस आवश्यक असलेल्या अन्नद्रव्यांचा समतोल राखता येतो. शेतजमिनीतील प्रातिनिधिक माती नमुना काढून प्रयोगशाळेत रासायनिक पृथक्करण करून घेणे म्हणजे ‘माती परीक्षण’ होय. यात प्रामुख्याने मातीतील मुख्य, दुय्यम आणि सूक्ष्म अन्नद्रव्ये यांचे प्रमाण तपासले जाते. त्यानुसार पिकांचे आणि खतांचे नियोजन करणे गरजेचे असते. माती परीक्षणामुळे पिकांना द्यावयाच्या खतांची मात्रा ठरविता येते. माती परीक्षणासाठी जागा कशी निवडावी
नमुना तपासणीसाठी देताना द्यावयाची माहिती
मातीचा नमुना घेताना घ्यावयाची काळजी
माती परीक्षण अहवालातून समजणाऱ्या बाबी शेतातील मातीत असणाऱ्या नत्र, स्फुरद, पालाश, लोह, जस्त, मॅंगनीज, तांबे या मूलद्रव्यांची तपासणी केली जाते. तसेच मातीचा सामू, क्षारता, विद्युत वाहकता, सेंद्रिय कर्ब, मुक्त चुनखडी, आर्द्रतेचे प्रमाण तपासले जाते. माती परीक्षण केल्यामुळे होणारे फायदे
माती नमुने घेण्याची पद्धत
माती परीक्षणावरून खतांची शिफारस
वर्गीकरण | सेंद्रिय कर्ब (ग्रॅम/किलो) | उपलब्ध नत्र (किलो/हेक्टर) | उपलब्ध स्फुरद (किलो/हेक्टर) | उपलब्ध पालाश (किलो/हेक्टर) |
अत्यंत कमी | २ पेक्षा कमी | १४० पेक्षा कमी | ७ पेक्षा कमी | १०० पेक्षा कमी |
कमी | २.१ ते ४ | १४१ ते २८० | ७.१ ते १४ | १०१ ते १५० |
मध्यम | ४.१ ते ६ | २८० ते ४२० | १४.१ ते २१ | १५१ ते २०० |
थोडेसे जास्त | ६.१ ते ८ | ४२१ ते ५६० | २१.१ ते २८ | २०१ ते २५० |
जास्त | ८.१ ते १० | ५६१ ते ७०० | २८.१ ते ३५ | २५१ ते ३०० |
अति जास्त | १० पेक्षा जास्त | ७०० पेक्षा जास्त | ३५ पेक्षा जास्त | ३०० पेक्षा जास्त |
पोषक अन्नद्रव्यांची उपलब्धता व खतांची मात्रा मातीतील सूक्ष्म अन्नद्रव्यांचे प्रमाण जर दिलेल्या पी.पी.एम. पेक्षा कमी असेल, तर तक्त्यामध्ये दिल्याप्रमाणे उपाययोजना कराव्यात.
अन्नद्रव्ये | मातीमधील उपलब्धता (पी.पी.एम.) | अन्नद्रव्यांचा बाह्य स्रोत | खतांची मात्रा (किलो/हेक्टर) |
लोह (आयर्न) | ४.५ पेक्षा कमी | आयर्न सल्फेट (२० टक्के लोह असलेले) | १० ते १५ |
आयर्न चिलेट (ईडीटीए-१२ टक्के लोह असलेले) | १५ ते २० | ||
मंगल (मॅंगनीज) | २.० पेक्षा कमी | मॅंगनीज सल्फेट (२८ टक्के मॅंगनीज असलेले) | ५ ते १० |
जस्त (झिंक) | ०.६ पेक्षा कमी | झिंक सल्फेट (३६ टक्के झिंक असलेले) | २५ ते ३० |
तांबे (कॉपर) | ०.२ पेक्षा कमी | कॉपर सल्फेट (२५ टक्के कॉपर असलेले) | ५ ते १० |
बोरॉन | ०.५ पेक्षा कमी | बोरॅक्स (११ टक्के बोरॉन असलेले) | १० ते १५ |
मोलाब्द (मॉलिब्डेनम) | ०.०५ पेक्षा कमी | सोडिअम मॉलिब्डेट (३८ टक्के मॉलिब्डेनम असलेले) | १ ते ५.२ |
अमोनिअम मॉलिब्डेट (५४% मॉलिब्डेनम असलेले) | १ ते १.५ |
संपर्क ः डॉ. मंगेश घोडे, ७०३८२७१०९२, (वसंतराव नाईक ग्रामीण कृषी महाविद्यालय, नेहरूनगर, जि.परभणी)
Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.
ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम , टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.