नेर येथे पूल आणि बंधारा ; सार्वजनिक बांधकाम विभागाचा जलसंधारणाचा यशस्वी प्रयोग

नेर, यवतमाळ : जलयुक्त शिवारावर कोट्यवधी खर्च होऊनही जलसंधारण झाल्याचे दिसत नाही. मात्र, सार्वजनिक बांधकाम विभागाने नवीन प्रयोग करून नाल्यावरील पुलांचा उपयोग जलसंधारणासाठी होऊ शकतो, हे दाखवून दिले आहे. जलसंधारणासाठी पुलाचा यशस्वी वापर करत सार्वजनिक बांधकाम विभागाचा हा प्रयोग केला आहे. सार्वजनिक बांधकाम विभागानेही जलसंधारणाच्या क्षेत्रात काम करावे, यासाठी सार्वजनिक बांधकाम विभागाचे निवृत्त सचिव यांच्या पुढाकारात चंद्रपूर येथे प्रशिक्षण घेण्यात आले होते. शिबिराला अधिकाऱ्यांची लक्षणीय उपस्थिती होती. सार्वजनिक बांधकाम विभाग म्हटले की रस्ते, इमारती किंवा पूल बांधणे, एवढेच मर्यादित लक्ष्य असते. मात्र, हे पूल बांधताना त्या पुलाखाली ‘पूल-कम-बंधारा’ बांधला तर जलसंधारण मोठ्या प्रमाणात होऊ शकते, ही मूळ संकल्पना या शिबिराची होती. यातूनच ‘इलिप्टिकल शेप’मध्ये ‘पूल-कम-बंधारा’ बांधण्याचा निर्णय घेण्यात आला. सार्वजनिक बांधकाम विभागाचे कार्यकारी अभियंता चंद्रकांत मरपलीकर, अधीक्षक अभियंता धनंजय चामलवार, मुख्य अभियंता प्रशांत नवघरे यांच्या मार्गदर्शनात नेर उप विभागाचे सहाय्यक अभियंता भूपेश कथलकर आणि हर्षद ठाकरे यांनी या संकल्पनेला मूर्त स्वरूप दिले.  पिंपरी कलगा ते मारवाडी या रस्त्यावर एक करोड ८३ लाख रुपयांच्या पुलाचे निर्माण करण्यात आले. या पुलाखाली एक मृत नाला होता. बाजूला असलेल्या वाळकी येथील तलावाचे झिरपणारे पाणी या नाल्यातून जात होत. मात्र, तो नाला पावसाळ्यातच कोरडा व्हायचा. दीड फूट खोल आणि बारा मीटर रुंद असलेल्या या नाल्याला जिवंत करण्याचे काम सार्वजनिक बांधकाम विभागाने केले आहे. सुरुवातीला हा नाला दोन मीटर खोल करण्यात आला. त्याची रुंदी ३० मीटर पर्यंत वाढविण्यात आली. बाजूच्या तलावाचे झिरपणारे पाणी अडविले पाहिजे, यासाठी ‘इलिप्टिकल’ आकाराचे बंधारे पुलाच्या खाली बांधण्यात आले. या बंधाऱ्याला अंदाजे पंधरा लाख रुपये नाममात्र खर्च आला.  जलसंपदा विभागाच्या नियमानुसार एक क्युसेस पाणी थांबण्यासाठी एक लाख ७४ हजार रुपये खर्च येतो. मात्र, सार्वजनिक बांधकाम विभागाने केवळ १५ लाख रुपये खर्च करून २० क्युसेस पाणी अडविण्यात यश मिळविले आहे. जवळपास साडेसातशे मीटर लांब असे थांबलेले पाणी येणाऱ्या-जाणाऱ्यांचे लक्ष वेधून घेतल्याशिवाय राहत नाही.  कंत्राटदार गोपाल अग्रवाल व अशोक पाटील यांनी या ‘पूल-कम-बंधाऱ्या’चे काम पूर्णत्वास नेले आहे.  जलसंधारणाचे आदर्श मॉडेल या बंधाऱ्यामुळे जलसंधारणाच्या कामांना मोठ्या प्रमाणात गती मिळणार आहे. सभोवताल असलेल्या विहिरींची जलपातळी वाढणार आहे. शेतकऱ्यांनाही दिलासा मिळणार आहे. वाहत्या पाण्याचे योग्य नियोजन केल्यास जलक्रांतीत आमूलाग्र बदल होऊ शकतो. हा बंधारा आदर्श मॉडेल ठरेल, असा विश्‍वास सार्वजनिक बांधकाम विभागाला आहे.