रब्बी हंगामातील हरभरा या महत्त्वाच्या पिकांवर प्रामुख्याने घाटे अळी, मावा, मुळे कुरतडणारी अळी व पाने पोखरणारी अळी यांचा प्रादुर्भाव होतो. यापैकी घाटे अळी ही प्रमुख नुकसानकारक कीड आहे. एक अळी साधारणत: ३०-४० घाट्यांचे नुकसान करते. या किडीच्या नियंत्रणासाठी सुरुवातीपासून प्रयत्न करणे गरजेचे आहे. घाटे अळी
शास्त्रीय नाव - Helicoverpa armigera Hubner
घाटे अळीच्या अवस्थाः अंडी-अळी-कोष-पतंग
किडीची ओळखः पूर्ण विकसित घाटे अळी पोपटी रंगाची (यात विविध रंगछटा आढळतात) व शरीराच्या बाजूवर तुटक करड्या रेषा आढळतात. नुकसानीचा प्रकार
अंड्यातून बाहेर पडलेली अळी सुरुवातीला पानावरील आवरण खरवडून खाते. अशी पाने काहीशी जाळीदार व भुरकट पडलेली दिसतात. विकसित घाटे अळी कळ्या व फुले कुरतडून खाते. पूर्ण वाढ झालेली अळी तोंडाकडील भाग घाट्यात घालून आतील दाणे फस्त करते. उन्हाळ्यात जमिनीची खोल नांगरणी करावी, त्यामुळे किडीचे कोष उघडे पडतात. पक्षी ते वेचून खातात. पिकामध्ये एकरी १० ते २० या प्रमाणात पक्षी थांबे लावावेत किंवा मक्याचे दाणे टाकावे. त्यामुळे पक्षी आकर्षित होतात व त्यावर बसून अळ्यांचा फडशा पडतात. शिफारशीत आणि रोगास प्रतिकारक्षम वाण लागवडीसाठी निवडावे. वाणनिहाय शिफारशीत अंतरावर पेरणी करावी. घाटे अळीच्या सर्वेक्षणासाठी हेक्टरी ५ कामगंध सापळ्याचा वापर करावा. शेतात पिकापेक्षा १ फूट उंचीवर लावलेल्या सापळ्यामध्ये पतंगाची संख्या सतत तीन दिवस आर्थिक नुकसान मर्यादेपेक्षा जास्त (८-१० पतंग प्रती सापळा) आढळल्यास त्वरित उपाययोजना कराव्यात. हरभरा पिकात अांतरपीक किंवा मिश्र पद्धतीचा अवलंब करावा. मुख्य पिकाभोवती झेंडू या सापळा पिकाची एक ओळ लावावी. घाटे अळीने आर्थिक नुकसानीची पातळी (१-२ अळ्या प्रती मीटर ओळ किंवा ५ टक्के कीडग्रस्त घाटे) पार केल्यास व्यवस्थापन उपाययोजना करावी. अळीचा प्रादुर्भाव दिसताच निंबोळी अर्क ५% किंवा ॲझाडीरॅक्टिन (३०० पीपीएम) ५ मिली प्रतिलिटर पाणी याप्रमाणे फवारणी करावी. जैविक कीटकनाशक एचएनपीव्ही हेक्टरी ५०० एल.ई. म्हणजेच ५०० मिली विषाणू प्रति ५०० लिटर पाण्यात मिसळावे. त्यामध्ये ५०० मिली चिकटद्रव्य आणि ५० ग्रॅम उत्तम दर्जाची नीळ टाकून फवारणी करावी. ही फवारणी शेतात प्रथम-द्वितीय अवस्थेतील अळ्या असताना अतिशय प्रभावी ठरते. रासायनिक नियंत्रण फवारणी प्रमाण प्रतिलिटर पाणी
क्विनॉलफॉस (२५ टक्के ई.सी.) २ मिली किंवा नोव्हॅलुरॉन (१० टक्के ई.सी.) १.५ मिली किंवा लॅम्बडा सायहॅलोथ्रीन (५ टक्के ई.सी.) १.६६ मिली किंवा इमामेक्टीन बेंझोएट (५ टक्के एस.जी.) ०.४४ ग्रॅम किंवा क्लोरॲन्ट्रानिलीप्रोल (१८.५ टक्के एस.सी.) ०.२५ मिली संपर्क ः डॉ. धीरजकुमार कदम ९४२१६२१९१०, (सहयोगी प्राध्यापक), विलास खराडे (पीएच. डी. विद्यार्थी), ९४२१५९६१७९ (कृषी कीटकशास्त्र विभाग, वसंतराव नाईक मराठवाडा कृषी विद्यापीठ, परभणी)
