शेळ्यांसाठी पौष्टिक चारा - शेवगा पाला

शेळीपालन व्यवसायाचे यश हे मुख्यत्त्वे वापरलेल्या पशुखाद्य व वैरणीच्या प्रकारावर अवलंबून असते. पारंपारिक शेळीपालनामध्ये फिरून उपलब्ध असलेल्या कोणत्याही झाडपाल्यावर शेळ्यांची उपजिविका केली जाते.  पशुपालकांनी आपल्या पाळीव प्राण्यांसाठी आवश्यक पोषण मुल्ये पुरवणाऱ्या चारा व वृक्षांची लागवड करणे फायदेशीर ठरते. शेळीपालन व्यवसायाचे यश हे मुख्यत्त्वे वापरलेल्या पशुखाद्य व वैरणीच्या प्रकारावर अवलंबून असते. पारंपारिक शेळीपालनामध्ये फिरून उपलब्ध असलेल्या कोणत्याही झाडपाल्यावर शेळ्यांची उपजिविका केली जाते. मात्र, त्यातून शेळ्यांच्या योग्य वाढ व उत्पादकतेसाठी आवश्यक पोषण मूल्ये मिळतीलच याची खात्री नसते. शक्यतो पशुपालकांनी आपल्या पाळीवर प्राण्यांसाठी आवश्यक पोषण मुल्ये पुरवणाऱ्या चारा व वृक्षांची लागवड करणे फायदेशीर ठरते. चाऱ्यासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरू शकेल, अशा शेवगा झाडांची लागवड नक्की करावी. पी.के. एम.१ मोरिंगा ही चाऱ्यासाठी उपयुक्त जात आहे. शेवग्याची वैशिष्ट्ये

शेवग्यातील पोषणमूल्ये (शेकडा प्रमाण)

चाऱ्यासाठी शेवगा लागवडीचे तंत्र जमीन वालुकामय पोयट्याची, चांगला निचरा होणारी जमीन निवडावी. जमिनीचा सामू ६.५ ते ८.० इतका असावा. जमिनीची खोली ३० से.मी. पर्यंत असावी. पाणथळ अथवा दलदलीच्या जमिनीत या वृक्षाची लागवड करू नये.

लागवड कमी ते मध्यम पर्जन्य मानाच्या भागात करावी. या वृक्षाची लागवड पावसाळ्यात सुद्धा करू शकतो. जादा पर्जन्य मानाच्या भागात याची लागवड शक्यतो खरीप हंगामात करू नये. लागवडीपूर्वी शेताची उभी आडवी नांगरणी वखरणी करून घ्यावी. शेत सपाट करून वाफे तयार करून ठेवावेत. जमीन तयार करताना प्रति हेक्‍टरी १० टन शेणखत जमिनीत मिसळून घ्यावे. पेरणी ३० बाय १० से. मी. अंतरावर ओळीत करावी. पेरणीपूर्वी बियाणे एक रात्र पाण्यात भिजत ठेवल्यास उगवण उत्तम होते. बीजप्रक्रिया कार्बेन्डाझीम ५ ग्रॅम प्रति किलो बियाणे या प्रमाणे चोळावे. खत व्यवस्थापन या चारा वृक्षाला प्रति हेक्‍टरी १५० किलो नत्र, ६० किलो स्फुरद, ४० किलो पालाश, ३० किलो गंधक आणि १० किलो झिंक सल्फेट ही खताची मात्रा देण्याची शिफारस आहे. प्रत्येक कापणीनंतर पिकाला हेक्‍टरी ३० किलो नत्र खात द्यावे. कापणी या वृक्षाची पहिली कापणी ८५ ते ९० दिवसांनी जमिनीपासून ३० सेंटीमीटर उंचीवर करावी. नंतरच्या कापण्या या साठ दिवसांच्या अंतराने घ्याव्यात. उत्पादन वर्षाला १०० ते १२० टन प्रति हेक्‍टरी हिरव्या चाऱ्याचे उत्पादन मिळते. संपर्क- डॉ. ग. म. गादेगावकर , ९९३०९०७८०६/ ९८६९१५८७६० (मुंबई पशुवैद्यकीय महाविद्यालय परळ, मुंबई.)