ऑक्टोबर, नोव्हेंबरमध्ये खरिपातील भात पीक कापणीनंतर लगेच उन्हाळी भातासाठी रोपवाटिका केली जाते. भात शेती बांधावर असणाऱ्या तणांवर खोड कीड उपजीविका करतात. यामुळे सध्याच्या काळात रोपवाटिकेमध्ये खोड किडीचा प्रादुर्भाव दिसतो आहे.

खोडकिडा 

• पतंग १-२ सें. मी. लांब, समोरील पंख पिवळे, मागील पांढरे
• मादी पतंगाच्या पंखाच्या खालील भागावर प्रत्येकी एक काळा ठिपका
• नर पतंगाच्या पंखावर ठिपका नसतो.
• पूर्ण वाढ झालेली अळी भाताच्या खोडात कोषावस्थेत जाते. कोषावस्था ९ ते १२ दिवसांची.

नुकसान

• रोपवाटिकेमध्ये अळी सुरुवातीस काही वेळ पानाच्या कोवळ्या भागावर उपजीविका करते.
• नंतर खोडात प्रवेश करून आतील भाग पोखरते. परिणामी, फुटवा सुकण्यास सुरुवात होते. रोपाचा गाभा मरतो.

आर्थिक नुकसान पातळी

• पुनर्लागवड झाल्यानंतर लगेच : ५ टक्के सुकलेले फुटवे किंवा १ अंडीपुंज प्रती चौ.मी.
• फुटव्याच्या मध्यावस्थेत : ५ टक्के सुकलेले फुटवे

नियंत्रण

• पुनर्लागवडीपूर्वी रोपांचे शेंडे तोडून बांबूच्या टोपलीत जमा करावे. ती टोपली खांबावर टांगावी. त्यामुळे रोपाच्या शेंड्यावर असणारी खोड किडीची अंडी नष्ट होऊन त्यामधून परोपजीवी मित्रकीटक बाहेर पडतील.
• पुनर्लागवडीपूर्वी रोपांची मुळे क्लोरपायरीफॉस (२० टक्के प्रवाही) १० मि.लि. प्रति १० लिटर पाण्याच्या द्रावणात १२ तास बुडवून ठेवावीत. (कीटकनाशकाला लेबल क्लेम आहे.)
• प्रादुर्भाव दिसताच प्रतिहेक्टरी ट्रायकोग्रामा जापोनीकम या परजीवी किडीची ५०,००० अंडी सात दिवसांच्या अंतराने ३ ते ४ वेळा सोडावीत.
• कीडग्रस्त फुटवे मुळासकट काढून नष्ट करावेत.

रासायनिक नियंत्रणः (प्रति लिटर पाणी)

• क्लोरपायरीफॉस (५० टक्के प्रवाही) १.६ मिलि किंवा
• फिप्रोनील (५ टक्के प्रवाही) ३ मिलि किंवा
• क्विनॉलफॉस ३.२ मिलि
• (टीप- कीटकनाशकांना लेबल क्लेम आहेत.)

संपर्क- डॉ. प्रवीण राठोड, ७५८८९६२२११
(विभागीय कृषी संशोधन केंद्र, सिंदेवाही, जि. चंद्रपूर)