तीळ पिकातील किडींचे एकात्मिक व्यवस्थापन

तीळ पिकामध्ये तीळ + मूग (३:३), तीळ + सोयाबीन (२:१) किंवा तीळ + कापूस (३:१) असे आंतरपीक घेणे फायदेशीर ठरते.  तीळ पिकाभोवती मका किंवा ज्वारी किंवा बाजरी या संरक्षक पिकाच्या चार ओळींची लागवड करावी. पेरणीपूर्व व पेरणीनंतर ताबडतोब व नंतर आवश्यकतेप्रमाणे ओलित करावे. सुमारे ३ हजार वर्षांपासून तीळ पीक लागवडीखाली आहे. तिळामध्ये ४० ते ५० टक्के ओलेईक (Oleic), ३५ ते ४५ टक्के लिनोलेईक (Linoleic) स्निग्धाम्ल व बियांमध्ये तेलाचे प्रमाण अधिक. या पिकाखालील क्षेत्र, निर्यात व उत्पादनाच्या बाबतीत भारताचा जगात पहिला क्रमांक असून, निर्यात करण्यात जपान देश प्रथम क्रमांकावर आहे.

एकात्मिक कीड व्यवस्थापन  गादमाशी प्रौढ मादी माशी फुलाच्या आत अंडी घालते. अंड्यातून अळी बाहेर पडून फुलातील स्त्री-पुंकेसर खाऊन फस्त करते. परिणामी, बोंडाची निर्मिती न होता त्या बोंडाचे रूपांतर गाठीमध्ये होते. अशा प्रादुर्भावग्रस्त बोंडामध्ये बी तयार होत नाहीत. तिळावरील बहिरी ससाणा पतंग (Hawk Moth) या किडीची अळी खादाड असून अधाशीपणे पानांवर उपजीविका करते. त्यामुळे झाडावरील पाने गळतात. एकात्मिक व्यवस्थापन 

संपर्क ः डॉ. प्रमोद नागोराव मगर, ७७५७०८१८८५ (विषय विशेषज्ञ-कीटकशास्त्र, कृषी विज्ञान केंद्र, यवतमाळ अंतर्गत डॉ. पंजाबराव देशमुख कृषी विद्यापीठ, अकोला)