सोयाबीन पिकांवरील किडींचे एकात्मिक व्यवस्थापन

सोयाबीन पिकात ९० ते ११० दिवसात येणाऱ्या  वेगवगेळ्या किडींचा प्रादुर्भाव होऊन उत्पादनामध्ये मोठी घट होते. या किंडीचे वेळीच नियंत्रण करणे आवश्यक आहे. सोयाबीन हे एक मुख्य तेलबिया पीक असून, खरीपामध्ये मोठ्या प्रमाणात लागवड केली जाते. एकूण तेल उत्पादनापैकी सुमारे ५८% वाटा हा सोयाबीन तेलाचा असून, एकूण प्रथिनांपैकी ६०% प्रथिने सोयाबीनमधून उपलब्ध होतात. ९० ते ११० दिवसात येणाऱ्या या पिकांवर वेगवगेळ्या किडींचा प्रादुर्भाव होऊन उत्पादनामध्ये मोठी घट होते. या किंडीचे वेळीच नियंत्रण करणे आवश्यक आहे. तंबाखूवरील पानें खाणारी अळी  शास्त्रीय नाव - स्पोडोप्टेरा लिट्युरा. ही कीड बहुभक्षी असून अनेक पिकांवर प्रादुर्भाव दिसून येतो. प्रौढ पतंग २-३ सें.मी.असून फिकट भुरकट रंगाचा असतो, त्याच्या पंखांवरील पांढऱ्या रंगाच्या वेड्या-वाकड्या रेषा असतात. खालच्या बाजूचे पंख पांढरे असतात. नुकसानीचा प्रकार आणि जीवनक्रम 

आर्थिक नुकसान पातळी  १० अळ्या प्रति मीटर फुले येण्याच्या आधीच्या अवस्थेत व ३ अळ्या प्रति मीटर शेंगा लागण्याच्या वेळी आढळल्यास. व्यवस्थापन

रासायनिक नियंत्रण

खोडमाशी  ही प्रौढ माशी घरमाशी सारखी मात्र, आकाराने लहान (फक्त २ मि. मी.) व चमकदार काळ्या रंगाची असते.

नुकसानीचा प्रकार व जीवनक्रम 

रासायनिक नियंत्रण (फवारणी प्रती लीटर पाणी )

पांढरी माशी 

नुकसानीचा प्रकार व जीवनक्रम या किडींचा जास्त प्रादुर्भाव झाल्यास सोयाबीन पिकाची पाने पिवळी पडतात. पांढऱ्या माशीच्या प्रादुर्भावामुळे झाडाची पाने गोळा होतात किंवा वाटीसारखी होऊन विकृत होतात. झाडाच्या पानावर व खोडावर बुरशींची वाढ होते. पांढऱ्या माशीने झाडातील रस शोषून घेतल्याने झाडाची वाढ खुंटते. नियंत्रण 

चक्री भुंगा  प्रौढ किड ही नारंगी रंगाची असून, पंखांच्या खालील भाग काळा असतो. अँटेना शरीराच्या लांबीइतक्याच व मागच्या बाजूला वळलेल्या असतात. भुंगे गर्द भुरकट काळ्या पंखांमुळे लगेच ओळखता येतात. पूर्ण विकसित अळी ही २ सें. मी. लांबीची असते. या किडीची अळी पाय विरहित व पिवळ्या रंगाची असते. नुकसानीचा प्रकार व जिवनक्रम  यामध्ये मादी तीन छिद्रे करते. एकामध्ये ती अंडी घालते. किडीचा मादी भुंगा पानाच्या देठावर, फांदीवर किंवा खोडावर दोन चक्राकार भाग तयार करते. थोड्या दिवसानंतर अळी अंड्यातून बाहेर निघून पानाच्या देठात शिरते. आतील भाग खाऊन झाड पोकळ बनवते. अळी १९-२२ मि. मि. लांब गुळगुळीत पिवळसर रंगाची असते. नियंत्रण  आर्थिक नुकसानीची पातळी - फुलोऱ्यापूर्वी ३-५ चक्रीभुंगे प्रति ओळीत आढळल्यास. फवारणी प्रती लीटर पाणी

संपर्क-   डॉ. संदीप आगळे, ८२०८९४३४५९ (लेखक संशोधन व सल्ला विषयक खासगी कंपनीमध्ये नागपूर येथे कार्यरत आहेत.)