कृषक विकिरण केंद्रातून अमेरिका, ऑस्ट्रेलियात विक्रमी आंबा निर्यात

नाशिक  : जिल्ह्यातील लासलगाव येथील कृषक विकिरण केंद्रातून आंब्यांवर विकिरण प्रक्रिया केल्यानंतर एप्रिल महिन्यापासून निर्यात सुरू झाली. अमेरिका, ऑस्ट्रेलियातून चांगली मागणी राहिली असून मागील पाच वर्षांतील विक्रम मोडीत निघाले आहेत. 

मुंबई येथील भाभा अणू संशोधन केंद्र संचालित लासलगाव येथील विकिरण केंद्रामध्ये १० एप्रिलपासून आंब्यावर प्रक्रिया सुरू झाली होती. आंब्यावर विकिरण प्रक्रिया करून जूनअखेरपर्यंत निर्यात कालावधी निश्चित करण्यात आला होता. अमेरिकेच्या तुलनेत ऑस्ट्रेलियामध्ये मागणी कमी आहे. या दरम्यान ६७९ टन आंबा हवाई मार्गाने निर्यात झाल्याची माहिती कृषकचे निवासी विकिरण सुरक्षा अधिकारी संजय आहेर यांनी दिली. 

अमेरिकेत मानकाप्रमाणे निर्यातपूर्व आंब्यावर विकिरण प्रक्रिया केली जाते. संपूर्ण भारतातून आणलेल्या विविध जातींच्या आंब्यांवर लासलगाव येथे विकिरण प्रक्रिया केली जाते. कृषक केंद्राची क्षमता अधिक असल्याने मुख्यत्वे हे केंद्र प्रक्रियेसाठी महत्त्वपूर्ण मानले जाते. या ठिकाणी गॅमा किरणांचा ४०० ते ७०० ग्रे मात्रा विकिरण मारा करून आंब्याची साठवणूक क्षमता वाढविली जाते. यामुळे आंबा पिकण्याची क्रिया तर लांबतेच, शिवाय कोयीतील कीड नष्ट होण्यास मदत होते. उष्णतेचा वापर न करता ही प्रक्रिया होत असल्याने आंब्याचा स्वाद व ताजेपणा टिकून राहतो.

भारतीय आंब्याच्या हापूससह केशर, बदामी, रत्ना, चौथा, लंगडा व पायरी या वाणांची निर्यात करण्यात आली. मुंबईच्या अॅग्रो सर्ज या कंपनीच्या वतीने विकिरण प्रक्रियेकरिता काम पाहिले. यासाठी अमेरिका कृषी विभाग व भारत सरकारद्वारा फायटोसॅनटरी प्रमाणपत्र देऊन याबाबत कामकाज काटेकोरपणे पार पडले. कृषक या विकिरण प्रक्रिया प्रकल्पात अॅग्रोसर्जईरेडीयेटर्स (इंडिया) प्रा. लि. या कंपनीचे कार्यकारी संचालक प्रणव पारेख यांच्या मार्गदर्शनाखाली महेंद्र अवधानी व संजय आहेर यांनी काम पाहिले, तर एकूण १५ कर्मचारी या ठिकाणी कार्यरत होते.    या अमेरिकन शहरात होती मागणी  कॅलिफोर्निया, न्यूयॉर्क, सॅन फ्रान्सिस्को, लॉस एन्जेलिस, शिकागो, न्यू जर्सी, होइस्टन, सॅन अंतानिओ, फिनिक्स.  

कांदा विकिरण प्रकल्पाचा आंब्यावरील प्रक्रियेसाठी वापर  ३१ ऑक्टोबर २००२ रोजी लासलगाव येथे तत्कालीन पंतप्रधान अटलबिहारी वाजपेयी यांच्या हस्ते भाभा अणू संशोधन केंद्राच्या माध्यमातून कांदा विकिरण प्रकल्पाचे लोकार्पण करण्यात आले. हा प्रकल्प कांद्यावर प्रक्रिया करण्यासाठी उभारण्यात आला होता. मात्र, सध्या तो आंब्यावर विकिरण प्रक्रिया करण्यासाठी वापरात आहे. हा प्रकल्प सध्या मुंबई येथील अॅग्रोसर्ज ईरेडियेटर्स (इंडिया) प्रा. लि. कंपनी यांना चालविण्यासाठी दिला आहे.