मिथेन उत्सर्जन रोखण्यासाठी गाईतील जनुकीय निवड पद्धतीचा अवलंब

दुधासाठी गोपालनातून होणाऱ्या मिथेनच्या उत्सर्जनाची समस्या जागतिक तापमान वाढीच्या दृष्टीने महत्त्वाची मानली जाते. एकूण जागतिक हरितगृह वायू उत्सर्जनापैकी सुमारे १३ टक्के उत्सर्जन पशुपालनातून होते. दुधासाठी गोपालनातून होणाऱ्या मिथेनच्या उत्सर्जनाची समस्या जागतिक तापमान वाढीच्या दृष्टीने महत्त्वाची मानली जाते. एकूण जागतिक हरितगृह वायू उत्सर्जनापैकी सुमारे १३ टक्के उत्सर्जन पशुपालनातून होते. ते कमी करण्यासाठी स्पेन येथील संशोधकांनी खाद्यांचे अत्यंत कार्यक्षमपणे विनियोग करणाऱ्या व तुलनेने कमी मिथेन उत्सर्जित करणाऱ्या दुधाळ गाईंची पैदास करण्याचे नियोजन सुरू केले आहे. या निवड पद्धतीच्या पैदास कार्यक्रमातून दुधाचे उत्पादनही वाढण्यास मदत होईल, असा दावा ‘जर्नल ऑफ डेअरी सायन्स’ या संशोधनपत्रिकेतील लेखामध्ये करण्यात आला आहे.   रवंथ करणाऱ्या प्राण्याच्या पचनसंस्थेमध्ये होणाऱ्या प्रक्रियेतून मिथेन हा हरितगृह वायू मोठ्या प्रमाणात बाहेर पडतो. हा जागतिक तापमान वाढीसाठी कारणीभूत असून, त्यामुळे या पशूंच्या खाद्य पचनासाठी अधिक ऊर्जा वापरली जाते. त्याविषयी माहिती देताना माद्रिद (स्पेन) येथील राष्ट्रीय कृषी तंत्रज्ञान आणि पूरक संशोधन संस्थेतील प्राणी पैदास विभागातील संशोधक ऑस्कर गोन्झालेझ- रेसियो यांनी सांगितले, की सध्या एकूण दुधाळ गायीपासून तयार होणाऱ्या मिथेन उत्सर्जनाकडे प्राधान्याने लक्ष दिले जात आहे. प्रत्येक गाईंची दूध उत्पादन क्षमता वाढवण्यात येत असून, त्यातून प्रती किलो दुधामागे मिथेनची तीव्रता कमी केली जात आहे. मात्र, पैदास कार्यक्रमामध्ये मिथेन उत्सर्जनामध्ये घट करण्याचे ध्येय ठेवण्याची गरज निर्माण झाली आहे.  या मुद्द्यावर सुरू आहे संशोधन

प्रती गाय उत्पादन वाढल्यास प्रती अब्ज किलो दुधाच्या उत्पादनासाठी आवश्यक गायींची संख्या कमी ठेवता येईल. त्याचा फायदा हरितगृह वायूंच्या उत्सर्जन कमी करण्यासाठी होऊ शकतो. मात्र, हे पुरेसे नाही. जर आपण वेळीच उपाययोजना केली नाही, तरी जनुकीय गुणधर्मांमध्ये मिथेन उत्सर्जनाचे गुणधर्म वाढत जाण्याचा धोका नाकारता येत नाही.  - डॉ. ऑस्कर गोन्झालेझ - रेसियो