शेतीमालाची सड शोधणाऱ्या उपकरणाची निर्मिती 

नाशिक : कांदे, बटाटे, आंबा यांसह विविध फळे व तत्सम विविध कृषी उत्पादनांची काढणीपश्‍चात साठवणूक प्रक्रियेत वातावरण बदलांमुळे सडण्याची प्रक्रिया सुरू होते. त्यानंतर वेगवेगळ्या घटकांनुसार विशिष्ट वायू बाहेर पडण्यास सुरुवात होते. त्यामुळे थोडेसे तापमान व थोडीशी आर्द्रता वाढते, अशा विविध वैशिष्ट्यपूर्ण परिमाणांचा अभ्यास करून त्यावर आधारित विविध सेन्सर्स वापरून आयआयओटी (IIOT) तंत्रज्ञानावर आधारित ‘किसान मित्रा ओपी-०१’ हे उपकरण आंतरराष्ट्रीय कीर्तीचे शास्त्रज्ञ डॉ. ओमप्रकाश कुलकर्णी यांनी विकसित केले आहे. शेतीमालाच्या सड सुरुवात होताच परिमाणांचे विश्‍लेषण करून पूर्वसूचना देणारे व मोबाइलवर सावध करणारा विस्तृत संदेश देणारे उपयुक्त उपकरण आहे.  प्रामुख्याने याचा फायदा कांदा उत्पादक शेतकऱ्यांना होणार आहे. शेतकरी रब्बी हंगामातील उन्हाळ कांदा काढणीपश्‍चात साठवून ठेवतात. तर पुढे टप्प्याटप्प्याने त्याची विक्री करतात. मात्र साठवणूक केल्यानंतर कांदा वातावरणीय बदलांमुळे सडून नुकसान वाढते. यावर पर्याय म्हणून कांद्याची होणारी सड शोधून सूचना देणारे उपकरण फायदेशीर ठरणार आहे. चुकीच्या साठवणूक पद्धतीमुळे साधारण ३० ते ४० टक्के कांदा सडून जातो. चाळीमध्ये कांदा सडण्यास सुरुवात झाल्यानंतर ते शोधणे अशक्य असते. जर कांद्याची होणारी सड वेळीच लक्षात आल्यास कांदा सडण्यापासून वाचविता येणार आहे.  या उपकरणाचे प्रात्यक्षिक नाफेडचे नवी दिल्लीचे संचालक अशोक ठाकूर, माजी कृषिमंत्री डॉ.अनिल बोंडे, लासलगाव बाजार समिती सभापती सुवर्णा जगताप यांना दाखविण्यात आले. नाफेडच्या वतीने हे उपकरणाचा वापर करण्याचे आश्‍वासन ठाकूर यांनी दिले. डॉ. कुलकर्णी यांनी भारतीय कृषी संशोधन परिषदेचे अतिरिक्त संचालक म्हणून काम पाहिलेले आहे. शेतीमालाच्या साठवणुकीतील सडण्याची प्रक्रिया सुरू झाल्याबरोबर त्वरित सूचना मिळाली, तर चांगला शेतीमाल बाजूला काढून पुढील नुकसान टाळता येणे शक्य आहे. या विचारांतून हे तंत्रज्ञान विकसित केल्याचे त्यांनी सांगितले. यासाठी रवी अमृतकर, प्रा. तिवारी यांनी मदत केलेली आहे.