pesticides
pesticides

देशातील सात हानिकारक रसायनांवर बंदी 

जागतिक ‘स्टॉकहोम करारां’तर्गत यादीमध्ये समाविष्ट मानवी आरोग्य व पर्यावरणाला हानिकारक सात रसायनांवर बंदी घालण्याच्या निर्णयाला केंद्रीय संसदीय समितीने बुधवारी (ता. ७) अधिकृत संमती दर्शवली.

नवी दिल्ली: जागतिक ‘स्टॉकहोम करारां’तर्गत यादीमध्ये समाविष्ट मानवी आरोग्य व पर्यावरणाला हानिकारक सात रसायनांवर बंदी घालण्याच्या निर्णयाला केंद्रीय संसदीय समितीने बुधवारी (ता. ७) अधिकृत संमती दर्शवली. भारत हा मानवी आरोग्य व पर्यावरणाचे संरक्षण करण्याला सर्वोच्च प्राधान्य देणारा देश असून त्यामध्ये बाधा आणणाऱ्या हानिकारक बाबी सहन केल्या जाणार नाहीत हा संदेशच यानिमित्ताने भारताने जगभरात पोचवला आहे. सरकारच्या या निर्णयामुळे भारताला जागतिक पर्यावरण सुविधा व आर्थिक स्रोत उपलब्ध होण्याची संधी निर्माण होणार आहे.    

‘स्टॉकहोम कन्व्हेन्शन' (स्वीडन) हा कृत्रिम रासायनिक प्रदूषकांविषयी धोरणे व नियमावली अमलात आणणारा जागतिक करार आहे. पर्यावरणात दीर्घकाळ टिकून राहणाऱ्या व मानवी आरोग्याला हानी पोचवणाऱ्या रसायनांवर (पीओपी) बंदी वा प्रतिबंध घालणे हे या करारामागील मुख्य उद्दिष्ट आहे. सन २००१ मध्ये या कराराला संमती देण्यात आली. तर सतरा मे, २००४ पासून हा करार जागतीकदृष्ट्या अमलात आला आहे. भारत देखील या कराराचा सदस्य देश आहे. 

प्रदूषकांविषयी नियमावली  केंद्रीय पर्यावरण मंत्रालयाने पर्यावरणात दीर्घकाळ टिकून राहणाऱ्या रासायनिक प्रदूषकांबाबत पाच मार्च, २०१८ मध्ये कायदेशीर नियमावली (रेग्युलेशन) अधिसूचित केली. पर्यावरण कायदा, १९८६ नुसार तयार केलेल्या या नियमावलीनुसार स्टॉकहोम करारांतर्गत यादीतील संबंधित सात रसायनांचे उत्पादन, व्यापार, वापर, आयात व निर्यात करण्यास प्रतिबंध घालण्यात आला आहे. त्या अनुषंगाने कराराला कटिबद्ध राहणाच्या दृष्टीने केंद्रीय संसदीय संमतीकडून या नियमावलीला कायदेशीर संमती देण्यात आली. सरकारच्या या निर्णयामुळे भारताला जागतिक पर्यावरण सुविधा व आर्थिक स्त्रोत उपलब्ध होण्याची संधी निर्माण होणार आहे. राष्ट्रीय अंमलबजावणी योजनेंतर्गत (एनआयपी) प्रदूषकांची निर्मिती थांबवण्याच्या दृष्टीने उपाययोजनाही करण्यात येणार आहेत. त्यासाठी कृती आराखडा राबवण्यात येणार आहे. 

काय आहे ‘पीओपी’?  रासायनिक उद्योगांमध्ये विविध रसायनांचा वापर केला जातो. यात ‘पीओपी’ घटकांचाही समावेश असतो. पर्यावरणात दीर्घकाळ टिकून राहणाऱ्या कार्बनी रासायनिक प्रदूषकांना इंग्रजीत ‘पीओपी’ (परसिस्टंट ऑरगॅनिक पॉल्युटंटस) असे म्हणतात. मानवी शरीरातही ही रसायने साठून राहत असल्याने त्याचे गंभीर परिणाम घडून येतात. कर्करोग, चेतासंस्थांचे विकार, प्रतिकारक्षमतेत बिघाड होणे, शिवाय माती, हवा, पर्यावरण, पक्षी यांच्यावरही त्याचे विपरीत परिणाम घडून येतात. स्टॉकहोम करारांतर्गत अशा रसायनांची यादी जागतिक स्तरावर तयार करण्यात आली आहे.

बंदी घालण्यात आलेली सात रसायने

  • क्लोरडेकोन
  • हेक्झाब्रोमोबायफिनिल
  • हेक्झाब्रोमोडायफिनिल इथर,  
  • हेप्टाब्रोमोडायफिनिल इथर
  • टेट्राब्रोमोडायफिनिल इथर  व-पेन्टाब्रोमोडायफिनिल इथर
  • पेन्टाक्लोरोबेंझीन
  • हेक्झाब्रोमोसायक्लोडोडीकेन आणि हेक्झाक्लोरोब्युटाडाएन
  • यादीत कीडनाशकांचाही होता समावेश स्टॉकहोम करारांतर्गत तयार केलेल्या यादीत सन २००४ मध्ये १२ रसायनांची नावे समाविष्ट करण्यात आली होती. यामध्ये अल्ड्रिन, क्लोरडेन, डायअल्ड्रिन, एन्र्डिन, हेप्टाक्लोर, हेक्झाक्लोरोबेंझीन, मायरेक्स, टोक्झाफेन, डीडीटी आदी कीडनाशकांचा समावेश होता. या रसायनांवर यापूर्वीच भारतासह जगभरात बंदी असून त्यांचा वापर आता कालबाह्य झाला आहे

    Read the Latest Agriculture News in Marathi & Watch Agriculture videos on Agrowon. Get the Latest Farming Updates on Market Intelligence, Market updates, Bazar Bhav, Animal Care, Weather Updates and Farmer Success Stories in Marathi.

    ताज्या कृषी घडामोडींसाठी फेसबुक, ट्विटर, इन्स्टाग्राम टेलिग्रामवर आणि व्हॉट्सॲप आम्हाला फॉलो करा. तसेच, ॲग्रोवनच्या यूट्यूब चॅनेलला आजच सबस्क्राइब करा.

    Related Stories

    No stories found.
    Agrowon
    agrowon.esakal.com