सोयाबीन ठरेल ‘मॅजिकबीन’ 

नागपूर: देशात यावर्षी सोयाबीन खालील क्षेत्रात घट नोंदविण्यात आली असली तरी पोषक वातावरणामुळे बंपर उत्पादनाचा अंदाज वर्तविला जात आहे. असे असताना सुद्धा स्थानिक प्रक्रिया उद्योजकांची वाढती मागणी तसेच सोयाबीन ढेपेच्या दरातील तेजीमुळे सोयाबीन चांगला परतावा मिळवून देईल, अशी अपेक्षा व्यक्त केली जात आहे. 

मध्य प्रदेश सोयाबीन उत्पादनात देशात आघाडीवर आहे २०१९-२० या वर्षात मध्य प्रदेशमध्ये ५१.९५ लाख हेक्टरवर सोयाबीन लागवड होती. यावर्षी मध्य प्रदेशमध्ये सोयाबीन लागवड क्षेत्र ५८ लाख हेक्‍टरवर पोचले आहे. त्याचवेळी महाराष्ट्रातील लागवड क्षेत्रात मात्र घट नोंदविण्यात आली आहे. २०१९-२० या वर्षात ४१ लाख हेक्टर क्षेत्र या पिकाखाली होते. यावर्षी ३८ ते ३९ लाखांवर पोहोचले आहे. सोयाबीनमध्ये तुरीचे आंतरपीक घेतल्याने हे क्षेत्र कमी झाल्याचा दावा सोयाबीन प्रोसेसर असोसिएशन ऑफ इंडियाने केला आहे. 

मध्य प्रदेश व महाराष्ट्रात निर्माण झालेल्या पूरपरिस्थितीचाही फटका सोयाबीनला बसला. तसेच अनेक भागांमध्ये खोडकीड, चक्रीभुंगा या किडीने देखील पीक पोखरले. परिणामी उत्पादकता कमी होण्याचा अंदाज या पार्श्वभूमीवर वर्तविला जात होता. परंतु बाजार विश्लेषकांनी मात्र यावर्षी सोयाबीनला अच्छे दिन असल्याचे सांगितले. केंद्र सरकारने ३ हजार ८८० रुपयाचा हमीभाव जाहीर केला आहे. त्याच्या आसपास बाजारात देखील दर राहतील, असा विश्वास विश्लेषकांना आहे.  व्यापारी कमी दर देण्याची शक्यता  हमीभावाने सोयाबीन खरेदी करताना त्यात दहा टक्के ओलावा तसेच त्यात काडीकचरा नको असे नियम आहेत. व्यापारी मात्र १२- १३ टक्के ओलावा असलेला माल ३७०० ते ३७५० या दराने खरेदी करतील, अशी माहिती सोयाबीन प्रक्रिया उद्योजकाने दिली.  प्रतिक्रिया देशात यावर्षी सुरुवातीला १२५ लाख टन सोयाबीन उत्पादनाचा अंदाज होता आता ९७ लाख टन उत्पादन होईल अशी स्थिती आहे. गेल्यावर्षी ९० लाख टन उत्पादन होते. महाराष्ट्रात गेल्या वर्षी २७ लाख उत्पादन झाले. या वर्षी त्यात वाढ होत ते ३२ ते ३४ लाख टनापर्यंत पोहोचेल. उत्पादकता वाढत असली तरी सोयाबीन उत्पादकांना हमीभावा इतकेच दर मिळतील यात कोणतीही शंका वाटत नाही. त्यामागे डिओसी दरातील तेजी हे मुख्य कारण आहे.  - महाविर जैन, सोयाबीन बाजार विश्लेषक.  राज्यनिहाय लागवड क्षेत्र (लाख हेक्टर)  मध्य प्रदेशः  ५८  महाराष्ट्र ः  ३९  राजस्थान ः  १०  तेलंगणा ः  १  कर्नाटका ः  ३  छत्तीसगढ ः  ०.६७  गुजरात ः  १  अन्य  १.९१