मत्स्यपालनाच्या शाश्वततेसाठी योग्य धोरण आखण्याची गरज

जागतिक पातळीवर लोकसंख्या वेगाने वाढत असून, लोकांची जीवनशैलीही वेगाने सुधारत आहे. या दोन्ही कारणामुळे सागरी खाद्यावरील अवलंबित्व वाढत चालले आहे. जागतिक पातळीवर लोकसंख्या वेगाने वाढत असून, लोकांची जीवनशैलीही वेगाने सुधारत आहे. या दोन्ही कारणामुळे सागरी खाद्यावरील अवलंबित्व वाढत चालले आहे. अशा वेळी सागरी मासेमारी, सागरी मत्स्यपालन या दोन्ही घटकांचा एकत्रित विचार करणारे धोरण आखण्याची गरज निर्माण होत आहे. या क्षेत्रातील गुंतागुंत जाणून त्याचा विस्तृत असा अहवाल तयार करण्याचे काम भविष्यातील शाश्वत मत्स्यपालन केंद्राच्या नेतृत्वाखाली सुरू आहे. कॅलिफोर्निया विद्यापीठ - सॅण्टा बार्बरा येथील साहाय्यक प्रो. हॅले इ. फ्रोईहलिच यांनी सागरी मत्स्यपालन या उद्योगाचे मानव, पर्यावरण आणि प्राण्यांच्या आरोग्य या निकषांवर तयार होणाऱ्या गुंतागुंतीचा अभ्यास व विश्लेषण केले आहे. अशा प्रकारे एखाद्या उद्योगाचा एकात्मिक पद्धतीने विचार करण्याला ‘वन हेल्थ फ्रेमवर्क’ असे म्हटले जाते. या अभ्यासासाठी भविष्यातील शाश्वत मत्स्यपालन केंद्राच्या नेतृत्वाखाली विविध शास्त्रज्ञ, अर्थशास्त्रज्ञ, सामाजिक शास्त्रज्ञ, धोरण कर्ते यांचा समावेश होता. त्याचे निष्कर्ष ‘जर्नल नेचर फूड’ मध्ये प्रकाशित करण्यात आले आहेत. माणसी सरासरी २० किलो सागरी खाद्याचा प्रती वर्ष वापर होत आहे. २०२० मध्ये सागरी खाद्यांचा आहारातील आजवरचा सर्वाधिक वापर झाला आहे. आतापर्यंत गोड्या पाण्यातील आणि समुद्रातून पकडलेल्या सागरी घटकांचा वापर आहारामध्ये होत असे. मात्र, अलिकडे खाद्यासाठी सागरी मत्स्यपालन करण्याचे प्रमाण वेग पकडत आहे. या क्षेत्रातून होणाऱ्या उत्पादनाचे प्रमाण २०५० सालापर्यंत दुपटीने वाढण्याची शक्यता वर्तवली जात आहे. सागरी मत्स्यपालनाविषयी अधिक माहिती देताना प्रो. फ्रोईहलिच यांनी सांगितले, की जागतिक खाद्य संस्कृतीचा विचार करता मत्स्यपालन हा अत्यंत महत्त्वाचा घटक ठरत आहे. भविष्यामध्ये जमिनीचे प्रमाण मर्यादित असताना सागरावरील अवलंबित्व वाढत जाणार आहे. मात्र, ते अधिक शाश्वत पद्धतीने कशा प्रकारे राबवले जाईल, याकडे लक्ष दिले पाहिजे.

सामाजिक पातळीवर उद्योगाचा विचार