प्रतिकूल स्थितीतही बसवली शेतीची आर्थिक घडी

जालना जिल्ह्यातील देवीदास शिंगाडे व त्यांच्या अर्जुन व गजानन या मुलांनी पारंपरिक पिकांसोबत दैनंदिन खर्चासाठी भाजीपाला पिकांची लागवड व आठवडी बाजारातील विक्री मेळ घातला आहे. लॉकडाऊनच्या स्थितीतही हातपाय न गाळता परिसरातील वीस गावांमध्ये फिरून ५० टन कलिंगडांची विक्री केली. या जिगरबाज शेतकऱ्यांने प्रतिकूल स्थितीत शेतीचे उत्तम आर्थिक नियोजन बसवल्याने तग धरणे शक्य झाले. शिंगाडे पोखरी (ता. जि. जालना) येथील देवीदास शिंगाडे यांची १० एकर शेती आहे. खरिपात पारंपरिक कापूस, सोयाबीन, मुग, तर रब्बीमध्ये गहू, ज्वारी, हरभरा ही पिके ते घेतात. १९७८ पासून किमान एक एकर भाजीपाला करून त्यांची विक्री करत आहेत. आता त्यांची दोन मुले अर्जुन व गजानन यांनीही वडिलांच्या पाऊलावर पाऊल ठेवत शेतीसह आर्थिक नियोजनाचे धडे गिरवले आहेत. त्यामुळे त्यांच्या एकत्रित कुटुंबाचे प्रयत्न परिसरातील अन्य शेतकऱ्यांसाठी नक्कीच प्रेरणादायक ठरतात. दरवर्षी सर्व कौटुंबिक गरजा पूर्ण झाल्यानंतर शिल्लक राहणाऱ्या एक ते दीड लाख रुपयांतून शेतीमध्ये सुधारणा करण्याचे धोरण ठेवले आहे. गेल्या पाच वर्षात शेतात ३ विहिरी घेतल्या असून, संपूर्ण शेतात पाइपलाइनने पाणी नेले आहे. सुमारे ४ एकर क्षेत्रासाठी ठिबक सिंचन केले आहे. गेल्या वर्षी नवीन एक एकर शेती विकत घेतल्यामुळे सर्व शिल्लक संपून गेली. या वर्षी उन्हाळी लागवडीसाठी पैशांची तजवीज होत नव्हती. तसे प्रत्येक वर्षी राष्ट्रीयकृत बॅंकेकडून त्यांना कर्ज उपलब्ध होते. मात्र, या वर्षी वरील कारणांमुळेच खाते थकीत झाले होते. त्यातच यंदा कर्जमाफीची रक्कम जमा झाली नाही. त्यामुळे उन्हाळी हंगामातील कलिंगड लागवडीसाठी कर्ज मिळत नव्हते. यावर उपाय म्हणून देवीदास शिंगाडे यांनी आपल्या मुलांना ``घरातील सोने अशावेळी कामी येणार नाही, तर कधी``, असा सवाल केला. तेव्हा अर्जून शिंगाडे यांनी स्वतःचे सोने पतसंस्थेमध्ये गहाण ठेवण्याचा निर्णय घेतला. मात्र, त्यातून गरज पूर्ण होत नव्हती. मग पत्नी सौ. सीमा हिने तिचे दागिनेही त्वरित दिले. अशा प्रकारे एक लाखाच्या मूल्याच्या सोन्यावर ७५ हजार रुपये गोल्ड लोन ११ टक्के व्याजदराने मिळाले. या कर्ज रकमेतून कलिंगडाची लागवड केली. पुढे लॉकडाऊनच्या स्थितीमध्येही हातपाय न गाळता विक्रीसाठी प्रचंड धडपड केली. अवघ्या ७० दिवसात शिंगाडे कुटुंबाने कर्जफेड करतानाच सुमारे दोन लाख रुपये निव्वळ नफा मिळवला. अर्जुन शिंगाडे म्हणाले की, कर्ज हाती पडल्यानंतर शिंगाडे परिवाराने झटून शेतीकामाला सुरुवात केली. आधीचे कपाशीचे दोन एकर रान तसेच होते. त्यातील एक एकर रान साफ करून त्यातील ड्रीपच्या नळ्या काढून घेतल्या. याच ड्रीपचा वापर कलिंगडाच्या शेतीला करण्यात आला. साधारणतः एकरी दहा हजार झाडे बसली. कलिंगड शेतीत अडचण आल्यास हाती दुसरे पीक हवे म्हणून वांगे देखील लावले. वांग्याची एक हजार झाडे होती. त्यासाठी मशागत खर्च ३० हजार रुपये आला. वांग्यातून खर्च वजा जाता निव्वळ उत्पन्न ४० हजार रुपये मिळाले. कामाचे नियोजन

विक्रीतील अडचणींवर काढला मार्ग 

कलिंगडाचे गणित 

एकूण शेतीचा ताळेबंद

वर्षभर एक एकर क्षेत्रामध्ये मेथी, चवळी, भेंडी, गवार, टोमॅटो, कोबी, शेपू, कारले, दोडके असा विविध प्रकारचा भाजीपाला करतात. या भाज्यांची विक्री आठवडी बाजारामध्ये अर्जुन शिंगाडे करतात. या भाज्यांच्या विक्रीतून दर आठवड्याला १२ ते १३ हजार रुपये येतात. त्यातून कुटुंबाचा दैनंदिन खर्च चालतो. येत्या खरिपाची तयारी सुरू केली आहे. गावातील शेतकऱ्याकडून टँकरने पाणी आणून मिरचीची १० हजार रोपे तयार केली आहेत. त्यातून एक एकर मिरची, एक एकर भाजीपाला, चार एकर कापूस आणि तीन एकर सोयाबीन लागवडीचे नियोजन आहे. अजूनही कर्जमाफी न मिळाल्याने बँक खाते थकबाकीतच आहे. खरिपातही कर्ज मिळेलच, याची हमी नसल्याचे कलिंगड आणि वांगे विक्रीतून मिळालेला नफा खरिपासाठी भांडवल म्हणून वापरण्याचा निर्णय घेतला आहे. - अर्जुन शिंगाडे, ९७६३५७१७७७