शेती, जलसंधारण, सामाजिक कार्यात केंदूरची ओळख

पुण्यापासून हाकेच्या अंतरावर असलेल्या केंदूर (ता.शिरूर) येथील ग्रामस्थांनी कांदा पिकात ओळख तयार केली आहे. शेतीतील प्रयोग, शेतकरी कंपनी, सामाजीक उपक्रम, जलसंधारण आदींच्या माध्यमातून गावाने आपली वेगळी ओळख तयार केली आहे. पुणे जिल्हयात शिरूर तालुक्यातील पश्चिम पट्यात पंधरा हजार लोकवस्तीचे १२ वाड्यां-वस्त्यांमध्ये केंदूर गाव वसले आहे. भौगोलिक दृष्ट्या विचार करता मोठ्या असलेल्या या गावाचा शेती हाच मुख्य व्यवसाय आहे. गावाविषयी

कांदा पिकासाठी ओळख खरीप आणि रब्बी अशा दोन्ही हंगामात ६० ते ७० टक्के क्षेत्रावर कांद्याची लागवड होते. शेतकरी साधारणपणे एकरी दहा ते बारा टनांपर्यंत उत्पादन घेतात. गावातीलच केंद्राईमाता शेतकरी कंपनीमार्फत कांद्याला बाजारपेठ देण्यात आली आहे. त्यामुळे चांगला दर मिळण्यास मदत होते. शेतकऱ्यांच्या मालाला बाजारभाव, नवी बाजारपेठ, उत्पादन खर्च कमी करून उत्पादन वाढविणे या उद्देशाने गावात केंद्राईमाता शेतकरी कंपनीची स्थापना जुलै, २०१५ मध्ये झाली. जागतिक बॅंकेच्या साह्याने महाराष्ट्र स्पर्धाक्षम कृषी विकास प्रकल्पांतर्गत गावातील सुमारे २२ शेतकरी गटांतील एकूण ४६२ शेतकरी त्यासाठी एकत्र आले. पाचशे टनांहून अधिक थेट विक्री चालू वर्षात या शेतकरी कंपनीने कांदा खरेदी केला. लॉकडाऊनच्या काळात रायगड, अलिबाग, महाबळेश्वर ,पेण आदी शहरांमध्ये प्रति किलो १३ ते १४ रुपये दराने विक्री केली. आत्तापर्यंत जवळपास ५०० टन विक्री साध्य झाली. ‘महाएफपीसी’ मार्फत नाफेडसाठीही कंपनीने कांदा खरेदी केली. परराज्यातही चेन्नई, दिल्ली बंगळूर, हैदराबाद, कोइमतूर व वेल्लोर या ठिकाणी प्रति किलो १७ ते १८ रुपये दराने विक्री करणे कंपनीला शक्य झाले. त्याचा कंपनीसोबत शेतकऱ्यांना चांगला नफा मिळाला. ज्यूट बॅगांची निर्मिती ज्यूटच्या बॅगा तयार करण्यासाठी सुरवातीला कुशल मजुरांची अडचण आली. मात्र हळूहळू गावातीलच मजुरांना तयार करण्यात आले. त्यासाठी ‘केंद्राईमाता’ कंपनीने पुढाकार घेतला. दोन यंत्रांद्वारे महिन्याला सुमारे तीस हजार बॅगा बनविल्या जातात. याव्यतिरिक्त हातशिलालाईद्वारे प्रत्येकी तीन मजुरांकरवी महिन्याला २७ हजार बॅगा बनवून विक्री केली जाते. कोरोना संकटानंतर मात्र कंपनीने शेतमाल विक्रीवर अधिक भर दिला आहे. कृषी विभागाच्या विविध योजना कृषी विभागामार्फत शेतकरी कंपनीतील विविध गटांना राष्ट्रीय अन्नसुरक्षा अभियानांतर्गत कडधान्य, तृणधान्य, मूग, बाजरी पिकांची प्रात्यक्षिके, राष्ट्रीय अन्नसुरक्षा अभियानांतर्गत रब्बी ज्वारी, हरभरा यांसाठी बियाणे, खते, कीडनाशकांचे मोफत वाटप होते. वृक्ष लागवड व माती परिक्षण असे विविध उपक्रमही ल शेतकऱ्यांसाठी राबविले जातात. शेतकरी ते ग्राहक या तत्त्वावर काम महाराष्ट्र सहकार विकास महामंडळाच्या सहकार्याने शेतकरी ते ग्राहक थेट विक्री तत्त्वावर शहरी निवासी सोसायट्यांमध्ये फळे, भाजीपाला, धान्याची विक्री करण्यात आली. शासनाच्या मदतीने ‘फॅमिली पॅक’ बनवून पुणे, मुंबई येथील ग्राहकांना घरपोच देण्यास सुरवात केली. आत्तापर्यंत शेतकरी कंपनीमार्फत सुमारे २, ७०० हून अधिक फॅमिली पॅकची विक्री केली आहे. त्या अंतर्गत सुमारे ७०० क्विंटल भाजीपाला विक्री झाली. सव्वा ते दीड महिन्यात सुमारे ५० लाखांहून अधिक उलाढाल झाली. त्याचा आर्थिक लाभ गावातील शेतकऱ्यांना झाला आहे. शेतकऱ्यांसाठी सहलीचे आयोजन गावातील शेतकऱ्यांना नवीन तंत्रज्ञानाची माहिती होण्याच्या उद्देशाने शेतकरी कंपनी, ‘आत्मा’ यांच्यामार्फत सहलीचे आयोजन केले जाते. नाशिक जिल्ह्यातील ‘सह्याद्री’ शेतकरी कंपनी, महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, बारामती व नारायणगाव येथील कृषी विज्ञान केंद्रे, सिक्कीम, कोलकता, पश्चिम बंगाल, दिल्ली, हरियाना, राजस्थान अशा विविध ठिकाणी संशोधन केंद्रांना भेटी देऊन प्रशिक्षणांचा लाभ घेतला आहे. जलस्तर वाढविण्यात गावकरी यशस्वी गावातील प्रशासकीय खात्यातील अतिरिक्त आयकर आयुक्त प्रशांत गाडेकर यांच्या सहकार्यातून गावात वर्षभरात १५ कोल्हापूर पध्दतीचे साखळी बंधारे बांधण्यात आले. त्यासाठी ‘यशदा’चे समन्वयक सुमंत पाडे, कविता शिंदे यांचे मार्गदर्शन मिळाले. सुक्रेवाडी व कमळजाई ओढ्यावरील दोन्ही बंधारे आजमितीला पूर्ण भरले. तर १५ पैकी तीन बंधा-यांद्वारे सुमारे सव्वा दोनशे एकर क्षेत्र आठमाही ओलीताखाली आले. आपल्या गावचा सुमारे पाच फुटांपेक्षा जास्त जलस्तर वाढविण्यास ग्रामस्थ यशस्वी झाले. सामाजिक उपक्रम

भविष्यातील योजना

संपर्क- मंगेश गावडे- ९८५०७५४३९४ संदीप सुक्रे ९०११९९९७७६ (‘केंद्राईमाता’ कंपनी)