झेंडू ठरलंय हमखास उत्पन्नाचे पीक

शहरी बाजारपेठेची मागणी लक्षात घेऊन मोह (ता.सिन्नर,जि.नाशिक) येथील प्रयोगशील शेतकरी सुदाम काटे यांनी वर्षभर झेंडू लागवडीचे नियोजन केले आहे. वर्षभर टप्याटप्याने दोन एकरावर झेंडू आणि उर्वरित क्षेत्रावर हंगामी भाजीपाला पिकांची लागवड असते. बाजारपेठेचा अभ्यास आणि पीक उत्पादनात सातत्य असेल तर शेती किफायतशीर होते, असा त्यांचा अनुभव आहे. मोह (ता.सिन्नर,जि.नाशिक) येथील सुदाम एकनाथ काटे यांची आठ एकर शेती आहे. सुरवातीला पारंपारिक पिके असल्याने उत्पन्नाच्या अडचणी होत्या. यातून पुढे त्यांनी टोमॅटो लागवडीवर भर दिला; मात्र होणारे नुकसान, अधिकच्या उत्पादन खर्चामुळे अपेक्षित उत्पन्न मिळत नव्हते. त्यामुळे बाजारपेठेची मागणी लक्षात घेऊन त्यांनी २०१४ सालापासून झेंडू लागवडीला सुरवात केली.  पीक बदलाला सुरवात  सुदाम काटे यांची आठ एकर शेती असून तीन ठिकाणी विखुरलेली आहे.  परिस्थिती बेताची असताना टप्याटप्याने शेती विकसित करण्यावर त्यांनी भर दिला. या माध्यमातून टोमॅटो लागवडीचा निर्णय घेतला. मात्र खर्च आणि उत्पन्नाचे गणित जुळत नव्हते. या दरम्यान २०१४ साली परिसरातील प्रयोगशील शेतकरी अनिल ढेरिंगे यांनी झेंडू लागवड केली होती. त्यांचा सल्ला घेत सुदाम यांनीही झेंडू लागवडीचा प्रयोग करण्याचे ठरविले. लागवड ते विक्री पद्धती समजून घेतली आणि पुढे झेंडू हेच  मुख्य पीक झाले आहे. झेंडू पिकात केली ओळख  सुदाम काटे यांनी २०१४ साली झेंडू लागवडीस सुरवात केल्यानंतर पीक व्यवस्थापन समजून घेतले. यातून पुढे गुणवत्तापूर्ण फुलांचे उत्पादन ते घेऊ लागले. मात्र विक्री हे सर्वात मोठे आव्हान होते. यावर मात करण्यासाठी त्यांनी नाशिक मधील फुलविक्रेते, फूल सजावट व्यावसायिक यांच्याशी संपर्क करून वर्षभराचे कायमचे ग्राहक मिळविले. धुळे येथेही त्यांच्याकडून फुले जातात. हंगामनिहाय वर्षभर चार टप्यामध्ये दरवेळी दोन एकर झेंडू  आणि इतर सहा एकरात हंगामानुसार भाजीपाला,टोमॅटो, कलिंगड, खरबूज, कांदा लागवडीचे नियोजन त्यांनी ठेवले आहे. पीक फेरपालटीवर त्यांचा भर आहे.  झेंडू लागवडीचे तंत्र

फुलतोडणी आणि विक्री

लागवडपूर्व नियोजन 

पाण्याचा काटेकोर वापर काटे यांची शेती तीन ठिकाणी विभागलेली आहे. पाण्याची टंचाई असल्याने उन्हाळ्यात सिंचनासाठी अडचण यायची. हे लक्षात घेऊन त्यांनी एक विहीर, दोन कूपनलिका घेतल्या. पाणी साठवण्यासाठी घराजवळ दीड लाख लिटर क्षमतेची  टाकी बांधली आहे. ही टाकी उंचावर असल्याने  गुरुत्वाकर्षण पद्धतीने संपूर्ण क्षेत्रावर विद्युत पंपाशिवाय सिंचन करणे शक्य झाले आहे. संपूर्ण क्षेत्राला ठिबक सिंचन केले आहे.  कष्टातून उभी केली शेती 

तेजी- मंदीचे जुळविले गणित  सुदाम काटे यांनी फूल बाजारपेठेचा चांगला अभ्यास केला आहे. याबाबत ते म्हणाले की, वर्षभरातील ३६५ दिवसांपैकी ६५ दिवस तेजी,१०० दिवस मध्यम आणि २०० दिवस मंदी असते. मात्र वर्षभर मागणी पुरवठा साखळी संतुलित ठेवली आहे. तसेच दुकानदार,व्यापाऱ्यांशी व्यवहार जपल्याने बाजारात दराचा समतोल साधला जातो. नवरात्र,गणेशोत्सव, श्रावण व मार्गशीर्ष महिना, गुरुपौर्णिमा, लग्नसराई, दसरा-दिवाळी, नवीन वर्ष, गुढीपाडवा, अक्षयतृतीया, शिवजयंती, डॉ.बाबासाहेब आंबेडकर जयंती असे  हंगामातील मुख्य व्यवसायाचे दिवस आहेत. संपर्क- सुदाम काटे, ९८८१०७७६३०